t="69">

p.s.2001.03.24

S

SAMOLOT MYŚLIWSKI

Jakowlew Jak-1 

     Był to pierwszy z serii małych, zwrotnych myśliwców, prymitywnych pod wieloma względami, ale łatwych w budowie i naprawie i mogących latać na bardzo niskich wysokościach. Były to najbardziej znane i najlepsze samoloty z radzieckich myśliwców podczas wojny.

    W związku z szybkim rozwojem lotnictwa myśliwskiego na świecie pod koniec lat 30-tych w styczniu 1939 roku radzieckie dowództwo zleciło opracowanie nowego samolotu dorównującego konstrukcją zachodnim. Sławny konstruktor Aleksander Jakowlew zaproponował swoją konstrukcję I-26. Projekt wstępny powstał już w listopadzie 1938 roku. Prace projektowe rozpoczęto w połowie 1939 roku. Tempo prac było od samego początku stosunkowo duże, gdyż do końca roku należało przedstawić gotowy prototyp. Początkowo napęd miał stanowić silnik M-106 o mocy 1350 KM, lecz ze względu na przedłużenie się nad nim prac zdecydowano się ostatecznie na silnik M-105P. W październiku 1939 roku zakończono prace projektowe i rozpoczęto budowę pierwszego prototypu nazwanego I-26 w Moskiewskich Zakładach Nr.115. Budowę prototypu zakończono 27 grudnia 1939 roku. Próby oblotu samolotu przez pilota Juliana Piontkowskiego rozpoczęły się 13 stycznia 1940 roku i ujawniły szereg wad i ogólnie nie dopracowanie konstrukcji co było głównie powodem pośpiechu. 23 marca 1940 roku oblatano drugi prototyp w którym to uwzględniono poprzednie wady w zespole napędowym, uzbrojeniu, instalacji chłodzącej oraz wielu innych. 27 kwietnia 1940 roku podczas prób rozbito pierwszy prototyp w którym oprócz wyżej wspomnianych poprawek powiększono usterzenie pionowe. Pomimo niezbyt dobrych wyników testów 14 kwietnia 1940 roku wstępnie zatwierdzono samolot do masowej produkcji.

    Na przełomie lutego i marca 1940 roku produkcję rozpoczęła fabryka Nr.301, a w maju fabryki 126 i 292. W między czasie trwały dalsze próby z trzecim już prototypem w którym poprawiono większość usterek poprzedników. 13 listopada 1940 roku podjęto decyzję o ostatecznym przyjęciu go do produkcji w fabryce w Saratowie. Produkcja seryjna w fabryce która nie miała doświadczenia w produkcji lotniczej ponieważ wcześniej budowano tu maszyny rolnicze szła bardzo powoli. Samoloty miały spore wady wykonania i odbiegały osiągami od prototypu. Jednocześnie kontynuowano budowę w Moskwie na ograniczoną skalę i do końca 1940 roku powstało tu zaledwie 64 samoloty. W październiku 1941 roku produkcję maszyn  z Moskwy przeniesiono do Kamieńska Uralskiego i Nowosybirska. W grudniu 1940 roku zmieniono oznaczenie na Jak-1. Samoloty pierwszej serii wyprodukowane dotychczas posiadały wady pierwszego prototypu i musiały przejść sporo napraw zanim oddano je do lotnictwa. 

    W 1941 roku rozpoczęły się prace nad poprawieniem jego aerodynamiki. Powstała odmiana Jak-1M o zmniejszonej masie jednak wybuch wojny przeszkodził w podjęciu jej produkcji seryjnej. W 1942 roku poprawiono zewnętrzne detale konstrukcji i zmieniono uzbrojenie z 2 km SzKAS na 1 wkm UBK oraz obniżono kadłub za kabiną i wprowadzono nową osłonę. Wersje tę nazwano Jak-1b. W sumie był to jednosilnikowy dolnopłat o konstrukcji mieszanej. Drewniany kadłub składał się ze spawanej kratownicy stalowej pokrytej blachą duralową, sklejką oraz płótnem. Skrzydła i usterzenie drewniane, kryte sklejką. Lotki metalowe. Podwozie klasyczne chowane w locie ze stałym kółkiem ogonowym. Śmigło było trójłopatowe, metalowe. Na uzbrojenie wchodziło działko 20 mm oraz 2 km 7,62 mm umieszczone w kadłubie. Do projektu Jak-1M powrócono w 1942 roku jako kontynuacji wersji Jak-1b. W toku dalszej modyfikacji powstał następny model Jak-3. Generalnie samolot miał pozytywne oceny od pilotów, ale nie dopracowanie i błędy konstrukcyjne sprawiało, że niektóre egzemplarze różniły się między sobą osiągami nawet o 20 %. Produkcję samolotu zakończono w lipcu 1944 roku.

Zastosowanie bojowe:

Ok. 70 tych maszyn służyło w Lotnictwie Polskim w latach 1943-46. We wrześniu 1943 roku pierwsze sztuki dotarły do 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa". Pierwsze loty bojowe piloci pułku wykonali 21 lipca 1944 roku. Dysponowały nim również pułki: 9, 10 i 15.

Dane techniczne:

Rok wprow. - 1940

Ilość prod. -  8721 szt.

Prędkość -  580-600 km/h

Pułap -  10 300 m

Wznoszenie -  14 m/s.

Masa - standardowa 2410 kg, pełna bojowa - 2895 kg.

Uzbrojenie - 1x20 mm, 2x7,62 mm oraz 200 kg bomb. 

Udźwig -  200 kg.

Załoga - 1

Zasięg -  850 km

Wymiary - rozpiętość - 10 m, długość - 8,47 m, wysokość - 2,9 m, powierzchnia nośna - 17,15 m².

Silnik - Klimow M-105PA/PF o mocy 1180 KM, 12-cylindrowy, rzędowy, chłodzony płynem