t="69">

p.s.2001.03.24

S

SAMOLOT MYŚLIWSKI

"Beaufighter" Typ 156, Bristol 

         Ciężki dwusilnikowy, dwumiejscowy (też wersja 3 osobowa) i całkowicie metalowy myśliwiec produkowany przez firmę Bristol Aeroplane Company oraz przemysł lotniczy Australii. W pierwszym rzędzie planowano używać go do osłony wypraw bombowych dalekiego zasięgu, jako myśliwca nocnego oraz morskiego samolotu szturmowego i torpedowego. Jego nazwa pochodzi od słów "Beaufort" i "Fighter". W jego konstrukcji zastosowano elementy z samolotu bombowo-torpedowego Bristol "Beaufort". Pierwsze maszyny dostarczono latem 1940 roku. Te, które dotarły na Pacyfik, sprawdziły się jako doskonałe maszyny szturmowe. Japończycy nadali im nazwę "Whispering Death" (Szepcząca śmierć). Na Dalekim Wschodzie służyły do późnych lat 50-tych. Planowano z nich stworzyć 52 bojowe eskadry RAF. 

     Firma Bristol w 1938 roku wyprodukowała samolot bombowo-torpedowy "Beaufort", który udanie wszedł do służby. Krok ten posłużył do zespołowi projektantów pod kierownictwem L. G. Frise'a do zaprojektowania myśliwca dalekiego zasięgu typ 156. Pierwsza maszyna tego typu oznaczona symbolem R 2052 wzniosła się w powietrze 17 lipca 1939 roku, a za sterami zasiadał kpt. Uwins. Prototyp oparty na planach bombowca "Beaufort" posiadał jego skrzydła, ogon i podwozie. Całkiem nowy był zwężony kadłub i potężniejsze silniki. Był to zarazem najciężej uzbrojony myśliwiec świata. 8 miesięcy po zaprojektowaniu samolot został wprowadzony do służby. Produkcja wersji Mk I ruszyła w maju 1940 roku, a pierwsza maszyna została dostarczona lotnictwu 17 lipca 1940 roku. 2 tygodnie przed pierwszym lotem Ministerstwo Lotnictwa złożyło zamówienie na pierwszych 300 sztuk. 

     Jego pierwsza produkcyjna seria Mk I wyposażona była w dwa potężne gwiaździste silniki Bristol Herkules III o mocy 1400 KM, które pozwalały mu osiągnąć szybkość 497 km/h i pułap 4500 metrów. Pierwsza wersja w założeniach miała osiągać szybkość o kilkadziesiąt kilometrów większą, ale tak się nie stało co czyniło go wolniejszym od myśliwców "Hawker Hurricane". Z tego też powodu nie wyznaczono mu roli dziennego myśliwca. W związku z nasileniem się nocnych wypraw niemieckich samolotów wyposażono go w radar AI Mk IV i wprowadzono do służby RAF jako nocny myśliwiec. Jego uzbrojenie składało się z 4 działek 20 mm umieszczonych w spodzie kadłuba oraz 6 karabinami maszynowymi umieszczonymi w skrzydłach. Początkowo działka ładowane były z magazynków bębnowych o ładowności 60 naboi, a w późniejszych wersjach z taśmy. To silne uzbrojenie wystarczyło by czasami po oddaniu tylko jednej salwy w stronę niemieckiego nocnego bombowca, strącić go lub poważnie uszkodzić. Niemiecka inwazja na Kretę w kwietniu 1941 roku zrodziła potrzebę posiadania przez Brytyjczyków dziennych myśliwców dalekiego zasięgu. To przyczyniło się do powstania modelu "Beautifighter" Mk IC, gdzie "C" oznaczało "Coastal Command".  Sporo myśliwców Mk IC zostało zmodyfikowanych tak by można było podczepić im bomby. Używano ich pomyślnie w akcjach śródziemnomorskich przeciwko wrogiej flocie handlowej, samolotom oraz obronie przeciwlotniczej. Tak też Coastal Command stał się największym użytkownikiem tych myśliwców. Ogólnie wyprodukowano 910 samolotów tej wersji. 

     Ponieważ silniki Herkules były za słabe producenci postanowili zbudować mową wersję "Beaufighter" Mk II z silnikami Rolls-Royce Gryfon. Ponieważ Gryfony potrzebne były dla produkcji bombowców "Barracuda" model Mk IIF wszedł do służby z silnikami Merlin XX stosowanymi w bombowcach "Lancaster". Gondole mieszczące silniki także zostały wcześniej zaprojektowane dla Lancasterów. Wszystkie maszyny Mk II oznaczono jako MK IIF i stosowano jako myśliwce nocne. Modele te nie były już tak lubiane przez załogi jak poprzedni model ze względu na mniejszą moc startową co pociągało za sobą dłuższą drogę startową. W modelu tym zmieniono także konstrukcję ogona co pozwoliło wyeliminować dotychczasowe problemy z niestabilnym procesem wznoszenia. Ta konstrukcja ogona była również stosowana w późniejszych wersjach tego samolotu. Ogólnie wyprodukowano 450 samolotów tej wersji. 

     Wersje samolotu Mk III, IV i V nie były zbyt udanymi konstrukcjami i nigdy nie weszły do służby. Mk III miał nieco węższy kadłub, a Mk IV napędzany miał być silnikiem Gryfon lecz nie powstał nawet prototyp dla obydwu typów. Mk V wyposażony w silniki Merlin Mk II miał natomiast wieżę z 4-ma kaemami za kabiną pilota. Powstały 2 prototypy (R2274 i R2306) tej wersji przerobione z modelu Mk II. Mk V Był eksperymentalnie próbowany w 29 eskadrze na początku 1942 roku.

     Następna wersja Mk VIC weszła do służby w Coastal Command na wiosnę 1942 roku. Był to samolot napędzany silnikiem Herkules Mk VI lub XVI o mocy 1660 KM. W późniejszym czasie model ten trochę już zmodyfikowany zaczęto przystosowywać do przenoszenia 2 bomb lub 8 rakiet. Akcje przeciw wrogiej flocie handlowej stawały się coraz ważniejsze, lecz skoro silniki o tej mocy nadawały się znakomicie dla nocnego myśliwca zaczęto je tą wersję również produkować oznaczając Mk VIF. Mk VIC uzbrojony był w jeden kaem Vickers 7,7 mm umieszczony w kokpicie nawigatora oraz miał podczepione 8 rakiet i 2 bomby. Natomiast Mk VIF posiadał 4 działka 20 mm w kadłubie i 6 kaemów 7,7 mm w skrzydłach. Pod koniec 1942 roku 50 samolotów Mk VIC przystosowano do przenoszenia pod kadłubem torpedy oraz wyposażono w hamulce do lotu ślizgowego. Były to torpedy brytyjskie 45,7 cm, albo amerykańskie 57,2 cm, a maszyny przystosowane do przenoszenia torped oznaczono Mk VIC (ITF) - Tymczasowy Myśliwiec Torpedowy. Oprócz tego w wersji tej zmodyfikowano plan ogona. Dwie eskadry Mk VIF zaopatrzone w podzespoły do nocnych lotów i wyposażone w radar AI Mk VIII w marcu 1943 roku zostały wysłane do Afryki Północnej. Ponieważ w 1941 roku niemieckie ataki nocne na Wielką Brytanię osłabły samoloty te z ich wyposażeniem nocnych myśliwców zaczęły być stosowane w wycieczkach na kontynent w celu niszczenia dróg i komunikacji kolejowej. Ogólnie wyprodukowano 1832 samolotów tej wersji. 

     Początkowo RAF na północno-zachodnim Pacyfiku posiadał jedynie samoloty modelu Mk IC. Pilna potrzeba ataków na japońskie transporty morskie spowodowała plany uruchomienia produkcji "Beaufighterów" Mk VII z silnikiem Hercules przez przemysł lotniczy Australii, produkujący do tej pory torpedowo-bombowe "Beaufortsy". Bojąc się że zabraknie silników Herkules dla wersji Mk VIII i IX zaproponowano zamienić je na silniki Wright Double Cyclone. Dostępność silników Herkules została jednak utrzymana i pierwsze australijskie Mk 21 napędzane silnikiem Mk XVIII weszły do służby 26 maja 1944 roku przyczyniając się znacznie do wsparcia alianckiej ofensywy we wschodnich Indiach. Ostatnie samoloty produkowane w Australii dostarczono w październiku 1945 roku.

     W wersji myśliwca torpedowego Mk VIC zmieniono konstrukcję poprawiając działanie hamulców lotu ślizgowego co pomogło w zniżeniu poziomu ataków oraz zaczęto produkować Beaufightery z silnikami Herkules Mk XVII o mocy 1735 KM przy 152 metrach wysokości lotu. Oznaczono je Mk X TF (Torpedo Fighter) i nazwano "Torbeau". Po jakimś czasie dodano również radar ASV Mk VIII umieszczony w nosie samolotu. W modelu Mk X zamiast 2 było 3 członków załogi, ponieważ potrzebna była jeszcze jedna osoba, która mogła czuwać nad celowaniem torpedą. Była to wersja "Beaufightera" najpopularniejsza i najliczniejsza. W Mk X służących w Coastal Command usunięto ze skrzydeł zamontowanych tam 6 karabinów maszynowych by zrobić miejsce dla dodatkowego paliwa. Samolot posiadał teraz tylko jeden karabin maszynowy 7,7 mm Browning lub Vickers obsługiwany ręcznie przez obserwatora. Brak kaemów w skrzydłach wynagrodzono zwiększając zapas amunicji do 20 mm działek z 240 we wcześniejszych wersjach do 283 pocisków. Standardem w modelu tym była możliwość podwieszenia 2 bomb 114-kilowych lub 8 rakiet. Dodatkowa waga broni i radary wymogła ulepszenie steru tak aby nie powodować bujania samolotu podczas startu. W ten sposób samolot ten potrafił unieść o 50% większy ciężar niż przewidywał to oryginalny projekt. Ogólnie wyprodukowano 2205 samolotów tej wersji. 

     61 samolotów Mk X wyposażonych zostało w mocowania do podłączenia holu, radar i w wyciągarki w tyle kadłuba. Otrzymały one oznaczenie TT Mk 10. 

     Szturmowy wariant samolotu Mk X "Torbeau" bez mocowań dla torped oznaczono jako Mk XIC. 

     Ostatnim brytyjskim modelem był Mk XII, który miał pod każdym ze wzmocnionych skrzydeł unieść po 1000 kg bombie. Jednak nie wszedł do produkcji ze względu na brak odpowiedniego silnika, a nowe skrzydła dla niego zostały wykorzystane w produkcji wersji Mk X. Ostatnia dostawa brytyjskich samolotów miała nastąpiła we wrześniu 1945 roku, a ostatni samolot oznaczony symbolem SR919 wszedł do służby 21 września 1945 roku.

     Oprócz lotnictwa Wielkiej Brytanii i Australii, samoloty te były w niewielkich ilościach wykorzystywane też przez lotnictwo USA i Nowej Zelandii.

Działania bojowe: 

     Pierwsza jednostka RAF, 25 eskadra Królewskich Sił Powietrznych myśliwców przechwytujących i wyposażona w "Beaufightery" Mk IF powstała w sierpniu 1940 roku, a miesiąc później miała miejsce ich akcja bojowa. 

29 eskadra otrzymała te samoloty w październiku 1940 roku. 

11 lipca 1943 roku 3 samoloty z 248 eskadry zaatakowały niemiecki okręt podwodny U-441 zabijając z niemieckiej załogi 23 ludzi. 

Do końca 1941 roku działało już 10 eskadr samolotów "Beaufighter" wyposażonych w radar AI. Nowy model Mk IC wszedł do służby w maju 1941 roku na Malcie w ramach 252 eskadry Coastal Command. 

4 kwietnia 1943 roku samolot wyposażony w torpedę Mk VIC z 254 eskadry zatopił 2 statki zaopatrzeniowe koło Norwegii. 

W 1941 roku wersję Mk IIF otrzymała 255 eskadra stacjonująca w Coltishall. 

21 grudnia 1943 roku niemiecki okręt podwodny U-1062 zestrzelił jeden samolot z 404 eskadry.

W 1942 roku w maszyny te wyposażono 604 eskadrę stacjonującą w Middle Wallop. 604 eskadra używająca radarów AI osiągnęła pierwsze zwycięstwo na tym myśliwcu w nocy z 19 na 20 listopada 1940 roku. Pilotem był kapitan John "Cats-Eyes" Cunningham, który strącił 20 samolotów wroga podczas nocnych akcji. 

     "Beaufightery" pełniły służbę głównie na froncie Japońskim. Pierwsze samoloty dotarły na Daleki Wschód w 1942 roku. 3 eskadry w nie wyposażone działały z lotnisk w Indiach przeciwko japońskim liniom komunikacyjnym w Birmie i Tajlandii. Z uwagi na ich sposób atakowania z niskiego poziomu pojawienie się i błyskawiczne zniknięcie japończycy nadali im nazwę "Szepcąca śmierć". Te nocne akcje były bardzo skuteczne lecz starty też były duże, w większości z powodu nieszczęśliwych wypadków spowodowanych złymi rozpoznaniami ukształtowania powierzchni oraz złymi warunkami atmosferycznymi. Dużo pracy miały też maszyny służące w australijskich południowo-zachodnich jednostkach morskich przy tropieniu japońskich okrętów transportowych. Brały udział m.in. w bitwie na Morzu Bismarcka gdzie współdziałały z amerykańskimi A-20 Boston i B-25 Mitchel. 

         Na Bougainville na Pacyfiku stacjonowała 30 eskadra. 

     W 1944 roku w bazie Sanga Sanga na Filipinach stacjonowała wyposażona w "Beaufightery" 22 eskadra RAAF.

     W 1944 roku w samoloty wersji Mk X wyposażona zostały 143, 236 i 455 eskadry RAAF. 

     W 1945 roku otrzymała je 93 eskadra RAAF stacjonująca w Morotai na Filipinach

Dane techniczne (oparte na wersji Mk X):

Rok wprow. - 1940

Ilość prod. - 5560

Prędkość - 502 km/h

Pułap - 5791 m

Wznoszenie -  564 m/min.

Masa - standardowa  7,07 t, pełna bojowa - 11,5 t.

Uzbrojenie - 4 działka 20 mm Hispano i 1x7,7 mm Browning albo Vickers K. (wersja myśliwska 6x7,7 mm)

Udźwig - 907 kg bomb, torpedy 728 lub 954 kg lub 8 rakiet. (ostatnia wersja 2 bomby 1t).

Załoga - 2/3 osobowa (pilot, strzelec i operator radaru)

Zasięg -  2365 km

Wymiary - rozpiętość -  17,63 m, długość - 12,6 m, wysokość - 4,84 m, powierzchnia nośna - 46,73 m².

Silnik - 2 x Bristol Herkules XVII, promieniowe, 14-cylindrowe