t="69">

p.s.2001.03.24

S

LOTNISKOWCE typ "Illustrious"

"ILLUSTRIOUS", "VICTORIOUS",

"FORNIDABLE", "INDOMITABLE"

    Wywodził się z doskonałego lotniskowca "Ark Royal", lecz były od niego droższe, miały większą wyporność i pomniejszoną pojemność hangarów. Były najlepszymi lotniskowcami brytyjskimi, a jednocześnie pierwszymi, które miały w pełni opancerzone hangary. Opancerzenie ograniczało jednak liczbę zabieranych samolotów. Mimo to były dobrymi okrętami, łatwymi do manewrowania i niezawodnymi. Doskonale trzymały się na dużej fali dzięki nowoczesnej konstrukcji dziobu, o burtach sięgających pokładu startowego. Bardzo wytrzymałe. Wszystkie przetrzymały ataki kamikaze z niewielkim uszczerbkiem.

    Pod koniec lat 30-tych, gdy ustalenia traktatowe były już tylko martwą literą, Brytyjczycy przyjęli plan rozbudowy własnych lotniskowców. Zamówiono 6 nowych jednostek, które miały wchodzić do służby parami od 1937 do 1942 roku. Ukończona na przełomie 1940 i 41 roku pierwsza para to "Illustrious" i "Victorious". Koszt budowy jednego to 4 mln funtów. Prace nad okrętami posuwały się zgodnie z planem i nawet je wyprzedzały ponieważ prace zdawczo-odbiorcze na okręcie z drugiej pary "Formidable" rozpoczęły się jeszcze przed ukończeniem "Victoriousa". Budowa drugiego okrętu z drugiej pary "Indomitable" przeciągnęły się i dokonano na nim istotnych zmian w związku z tym  nie był on zbudowany tak samo jak poprzednicy i stanowił już inny typ. Według przewidywań nowe lotniskowce miały operować na Północnym Atlantyku i Morzu Śródziemnym, gdzie byłyby narażone na częste ataki wrogiego lotnictwa, w związku z tym kosztem mniejszej liczby samolotów wzmocniono opancerzenie okrętu. 

    Pancerz na linii wodnej miał grubość 114 mm. Ściany hangarów miały również taką grubość, a ich strop osiągał 76 mm. Pokład miał grubość 38 mm. Opancerzenie było podobne jak na okrętach liniowych i miało im zapewnić ochronę zarówno przed 227 kg bombami jak i 152 mm pociskami artyleryjskimi. Jednopoziomowy hangar miał 139,6 m długości, 18,9 szerokości i 4,9 m wysokości. Wysokość ta była odpowiednia dla samolotów brytyjskich, które miały skrzydła składane do tyłu. W momencie gdy Brytyjczycy przejęli od amerykanów ich samoloty, które miały składane skrzydła do góry, stwarzało to problem ich parkowania ponieważ hangar okazał się za niski. Dopiero ścięcie ich końcówek skrzydeł rozwiązał ten problem. Podnośniki samolotów miały platformy o wymiarach 13,7x6,7 m, nośność do 6000 kg i wynosiły samolot na pokład w czasie 30 sekund. W hangarze planowano bazować do 36 samolotów, a pod koniec wojny dzięki zmianie w ustawieniu maszyn można było zmieścić do 54 maszyn typu F4U "Corair". Na pokładzie lotniczym zainstalowano katapultę hydrauliczną BH-III, która mogła startować samolot z prędkością ok 100km/h o dopuszczalnej masie 6400 kg. W poprzek pokładu rozpięto 6 lin hamujących, które później zwiększono do 9. Paliwo lotnicze było umieszczone w specjalnych cylindrycznych zbiornikach o ogólnej pojemności 229 750 litrów. Była to zbyt mała ilość, o połowę mniejsza od amerykańskich, co znacznie zmniejszało intensywność jego działań. W jego magazynach mieściło się 45 torped, 100 bomb 227 kg, 550 o wadze 113 kg, 200 przeciwpancernych113 kg  i 600 po 10 kg. Napęd stanowił zespół 3 turbin parowych Parsons o łącznej mocy 111 000 KM, co dawało prędkość rzędu 30, 5 węzła. Zabierał 4800 t paliwa, co pozwalało mu przy prędkości 20 węzłów przepłynąć odległość 8800 Mm. Jego ochronę oprócz samolotów stanowiło 16 dział uniwersalnych 114 mm w podwójnych wieżach na dziobie i rufie po obu stronach kadłuba oraz 5 ośmiolufowych "pom-pomów". Na początku okręt posiadał radar typ 79, potem zmieniony na typ 281, a następnie dodano typ 285 do kierowania ogniem dział 114 mm. Następnie zostały one wymienione na system radiolokacyjny typ 277 i 960 kontroli powietrznej. Pod koniec wojny przejęto od amerykanów radar SM-1, lecz z powodu jego dużej wagi zamontowano go tylko na "Indomitable". 

"Illustrious" - Wyjątkowo aktywny okręt. Stępkę pod nim położono w w stoczni Vickers-Armstrong Barrow 27 kwietnia 1937 roku. Do służby wszedł 28 maja 1940 roku i już 2 września wszedł w skład Floty Morza Śródziemnego mając na pokładzie 815 i 819 dywizjonów samolotów "Swordfish" i 806 dywizjon samolotów "Fulmar". Pierwszą akcją bojową okrętu był zakończony sukcesem atak 8 Swordfishów na lotnisko Calato na wyspie Rodos 4 września. 16 września jego samoloty dokonały udanego ataku na port w Bengazi. 13 października 15 Swordfishów zbombardowało instalacje wojskowe na wyspie Leros. Następnie okręt wrócił do portu w Aleksandrii by przygotować się do planowanego ataku na włoską bazę w Tarencie. Podczas przygotowań 12 października 1940 roku, gdy montowano na samolotach dodatkowe zbiorniki spaliły się 2 Swordfishe, a 5 innych zostało uszkodzonych. Atak na Tarent planowany na 21 października trzeba było odłożyć. 6 listopada okręt opuścił port w Aleksandrii mając na pokładzie 5 samolotów z lotniskowca "Eagle", który nie mógł mu towarzyszyć. Podczas rejsu utracił 3 Swordfishe z 819 dywizjonu, które musiały przymusowo wodować. 11 listopada okręt wraz z 4 krążownikami i 4 niszczycielami osłony skierował się na pozycję 180 Mm na południowy wschód od Tarentu. Nocą z 11 na 12 listopada 1940 roku ok. godz. 21.00 z lotniskowca wystartowało 21 samolotów w tym 11 uzbrojonych w torpedy. Pierwsza fala składała się z 6 samolotów torpedowych i 6 z bombami i flarami. Gdy zbombardowane zbiorniki paliwa oświetliły port 4 samoloty zbombardowały jego zabudowania i stojące w nim krążowniki. W tym czasie 3 inne samoloty torpedowe lecąc tuż nad wodą zrzuciły celnie swój ładunek trafiając włoskie pancerniki. Następna grupa 3 samolotów powtórzyła atak. Za cenę 2 samolotów ciężko uszkodzono 3 pancerniki: "Littorio", "Ciao Duillo" i "Conte di Cavour" oraz 2 krążowniki. Drugi atak miał być powtórzony następnego dnia jednak ze względu na złe warunki został odwołany. 26 listopada 1940 roku 15 jego samolotów zbombardowało port w Leros. 18 grudnia samoloty zbombardowały port w Stampalia. 21 grudnia 9 jego Swordfishów zatopiło 2 włoskie statki z konwoju w rejonie Sfax. 22 grudnia samoloty zbombardowały  port w Trypolisie. Kilkakrotnie płynął w konwojach na Maltę.

7 stycznia 1941 roku wraz z pancernikami "Warspite" i "Valiant" wypłynął z Aleksandrii jako osłona konwoju na Maltę. 10 stycznia 1941 roku podczas konwojowania na Morzu Śródziemnym padł ofiarą 33 niemieckich samolotów nurkujących Ju-87 i trafiony został przez 8 bomb. Pierwsza 250 kg-mowa trafiła w lewoburtowe stanowisko "pom-pomów", przebiła pokład i eksplodowała wewnątrz okrętu. Druga 500 kg przebiła pokład lotniczy i eksplodowała w magazynie farb wywołując pożar. Na szczęście udało się zamknąć grodzie i ugasić ogień. Trzecia 500 kg uszkodziła kadłub. Kolejna taka sama windę podnośnika i zniszczyła w hangarze 13 samolotów wywołując pożar. Następna przebiła kadłub i wybiła dziurę w kadłubie nad linią wodną. Jeszcze inna przebiła pokład lotniczy i wybuchła 6 metrów niżej. Kolejna po przebiciu pokładu eksplodowała w mesie oficerskiej. Choć został ciężko uszkodzony, okręt eskortowany przez niszczyciele dopłynął do Malty, gdzie dokonano prowizorycznych napraw, pozwalających na wycofanie go do Aleksandrii, stamtąd zaś dookoła Afryki do stoczni Amerykańskiej w Portsmouth. Podczas tego remontu na okręcie zmieniono kształt pokładu lotniczego z dotychczasowego wygiętego w dół w części rufowej na amerykański prosty prostokątny co zmieniło jego długość ze 189 do 204,2 metrów. Poprawiono uzbrojenie przeciwlotnicze wstawiając 10 działek 20 mm Oerlikon. Poważnie uszkodzony przez lotnictwo niemieckie, prawie rok przebywał w stoczni remontowej i chociaż został wyremontowany nigdy już nie odzyskał dawnej sprawności.

Powrócił do służby w 1942 roku i 28 kwietnia wypłynął z Durbanu by wziąć w opanowaniu Madagaskaru będącego pod rządami Vichy. Na okręcie bazowały wtedy 4 dywizjony: 881 samolotów Marlet II (12 szt.), 882 Marlet II i Fulmar NF I (8+1) i 810 Swordfishów (10 szt). W operacji tej jego samoloty w rejonie Diego Suarez zatopiły 5 maja 1942 roku francuski okręt podwodny "Beveziers", a 7 maja "Le Heros". W operacji tej okręt stracił 4 samoloty. We wrześniu 1942 roku brał udział w inwazji na Madagaskar, gdzie między 10 a 18 września wspierał desant. Następnie pozostał na Oceanie Indyjskim w składzie Floty Indii Wschodnich. W okresie od marca do czerwca 1943 roku okręt przeszedł małą modernizację. Wymieniono radar i pojedyncze działka 20 mm zamieniono na podwójnie sprzężone. Stare samoloty wymieniono na nowe typu Albacore i Seafire II. W lipcu 1943 roku po powrocie na Morze Śródziemne brał udział w operacji lądowania na Sardyniii. 24 października okręt trafił do stoczni remontowej w Cammell Laird. Po modernizacji 26 listopada 1943 roku miał o 2 działka Oerlikon więcej i był przystosowany do bazowania nowych samolotów typu Barracuda. 

W styczniu 1944 roku dołączył do brytyjskiej Floty Dalekowschodniej bazującej w Colombo na Cejlonie. 19 kwietnia 1944 roku wraz z amerykańskim lotniskowcem "Saratoga" dokonał ataku na port w Sabang. Samoloty obu okrętów zniszczyły na ziemi 25 samolotów japońskich, a podczas wycofywania się samoloty Illustriousa zniszczyły jeszcze 3, które go zaatakowały. Po wymianie samolotów Barracuda na amerykańskie Avenger, 17 maja 1944 roku uderzył na port w Surabaji. Następnie okręt wrócił do Trincomalee. 22 czerwca 1944 roku jego samoloty uderzyły na Wyspy Adamańskie w Zatoce Bengalskiej. W lipcu 1944 roku wraz z przybyłymi lotniskowcami "Victorious" i "Indomitable" atakował Sabang. Potem został skierowany na przegląd do Simonstown, a następnie na modernizację do Durbanu. Usunięto mu wówczas "pom-pom" z za wysepki, a dodano parę 40 mm działek i 4 Oerlikony. Po tej modernizacji okręt miał w sumie 16 dział 114 mm, 6 ośmiolufowych "pom-pomów", 3 działka 40 mm i 52 Oerlikony. Wraz z trzema innymi lotniskowcami: "Victorious", "Indomitable" i "Indefatigable" wykonał 24 stycznia 1945 roku bombardowania rafinerii w Pladioe na Sumatrze, a później na Soengi Gerong. 19 marca 1945 roku lotniskowce te weszły w skład zespołu TF-57 mającego wspierać amerykanów na Pacyfiku. 26 marca jego samoloty zaatakowały lotniska w Archipelagu Sakashima Gunto koło Okinawy. 6 kwietnia 1945 roku działając koło Okinawy "Illustrious" został uszkodzony przez japońskiego kamikaze na samolocie A6M Reisen. Myśliwcom z lotniskowca udało się wtedy strącić 6 innych japońskich samolotów. 11 kwietnia wysłał samoloty do bombardowania portu Kiirun na Formozie. 12 kwietnia okręt ponownie zostaje trafiony przez japońskiego kamikaze operującego samolotem D4Y3 Suisei, który uderzył w nadbudówkę, a potem spadł do morza i tam eksplodował uszkadzając zespół napędowy lotniskowca i tym samym zmniejszając jego prędkość do 19 węzłów. Jego myśliwce podczas ataku zestrzeliły 5 samolotów wroga. Po walce tej okręt został ponownie skierowany na remont do Rosyth, gdzie przebywał do 19 września. 

 Po wojnie okręt przeklasyfikowano na lotniskowie c szkolny. Złomowany w 1956 roku.

"Victorious" - Stępkę pod nim położono w w stoczni Vickers-Armstrong Newcastle 4 maja 1937 roku. Wszedł do służby 25 maja 1941 roku. Otrzymał przydział do Home Fleet i bazował w Scapa Flow. Na początku maja 1941 roku przebazowano na niego pierwsze samoloty: 6 Fulmarów z 800 dywizjonu i 9 Swordfishów z 825 dywizjonu. 

22 maja 1941 roku wyszedł z portu Scapa Flow z zamiarem ostarczenia na Maltę 48 samolotów Hurricane, jednak po drodze wysłano go w pościgu za niemieckim pancernikiem "Bismarck". 24 maja 1941 roku zostaje wysłany wraz z 2 eskadrą krążowników do ataku na niemiecki pancernik celem zmniejszenia jego prędkości. Swordfishe zdołały odnaleźć niemiecki okręt za pomocą radaru. Jego samoloty dopiero podczas drugiego ataku o północy zdołały trafić jedną torpedą pancernik nie wyrządzając mu jednak szkody. Na okręt nie powróciły 2 Fulmary. 26 maja ze względu na brak paliwa musiał wrócić do Scapa Flow. W czerwcu 1941 roku dostarczył 47 Hurricanów na Maltę. 

Następnie mając już na pokładzie nowe samoloty Albacore z dywizjonów 827 i 828 wielokrotnie atakował niemieckie cele w Norwegii, w tym pancernik "Tirpitz" ( marzec 1942 ). 30 lipca 1941 roku jego samoloty zaatakowały norweski port Kirkenes i poniosły duże straty od przygotowanych do obrony Niemców. Stracono 11 Albacore'ów i 2 Fulmary. Po tej stracie okręt wrócił do Scapa Flow, gdzie w październiku 1941 roku dodano mu 8 działek 20 mm Oerlikon.

Następnie mając na pokładzie 14 Fulmarów z 809 dywizjonu, 6 Fulmarów z 884, 6 Sea Hurricane'ów z 885 i 12 Albacore'ów z 832 dywizjonu został skierowany na Morze Śródziemne i w sierpniu 1942 roku brał udział w osłonie brytyjskiego konwoju na Maltę w operacji "Pedestal". 10 sierpnia z przyczyn technicznych okręt utracił 2 Fulmary. 11 sierpnia jego dywizjony zasiliły 4 Sea Hurricane'y. 12 sierpnia po ciężkich walkach z wrogim lotnictwem i okrętami podwodnymi pozostał jako jedyny sprawny lotniskowiec osłony (z 4 początkowo) i musiał przyjąć na swój pokład samoloty z innych lotniskowców. Jedyna bomba która dosięgła okręt odbiła się od jego pokładu i wpadła do morza nie czyniąc żadnej szkody. Po tej operacji okręt posiadał 10 Fulmarów, 8 Sea Huricane'ów, 3 Martlety z lotniskowca "Indomitable" i wszystkie swoje Albacore'y. Okręt stracił 7 Sea Huricane'ów, 3 Fulmary i 3 Martlety, a jego samoloty zestrzeliły 39 samolotów wroga.

W listopadzie 1942 roku mając na pokładzie 6 Fulmarów II z 809, 18 Martletów IV z 882, 6 Seafire'ów z 884, 8 Albacore'ów z 817 i 8 Albacore'ów z 832 dywizjonu osłaniał flotę inwazyjną w Afryce Północnej w rejonie Algieru w operacji "Torch". 6 listopada lotnicy z 882 dywizjonu opanowali lotnisko w Blidzie niszcząc dwa francuskie samoloty, a Albacore zbombardowały lotnisko Ja Senia niszcząc 47 francuskich samolotów. 21 listopada 1942 roku jego samolot Albacore z 817 dywizjonu zatopił niemiecki U-boot "U-517". Następnie okręt w styczniu 1943 roku przeszedł przegląd w Norfolk podczas którego dodano mu 17 działek 20 mm. 

W 1943 roku współdziałał z amerykańską Flotą Pacyfiku. Został skierowany do Pearl Harbor, gdzie w marcu dodano mu jeszcze 18 działek 20 mm, których ogólna liczba wzrosła do 45. Następnie działał od lipca do sierpnia 1943 roku w TG 36.3 wraz z lotniskowcem "Saratoga".

Po powrocie na Atlantyk okręt trafił znów na przegląd, gdzie na początku 1944 roku dodano mu 6 działek 40 mm Bofors i kolejne działka 20 mm, tak że ich liczba wzrosła do 61. Następnie brał udział w operacji "Tungsten", której celem było unieszkodliwienie pancernika "Tirpitz". 3 kwietnia 1944 roku rankiem 40 samolotów "Barracuda" startujących z jego pokładu dokonało nalotu i uszkodziło niemiecki pancernik "Tirpitz" przechodzący remont w norweskim fiordzie Alta, trafiając go 4 bombami po 1600 funtów i 10-ma 500-funtówkami. Zła pogoda ocaliła ostatecznie pancernik, ponieważ odwołano następne naloty. 

W połowie 1944 roku trafił do brytyjskiej Floty Dalekowschodniej, gdzie działał razem z lotniskowcami "Illustrious" i "Indomitable". 29 sierpnia i 18 września 1944 roku jego Barracudy z 831 dywizjonu atakowały porty na Sumatrze. Od 17 do 20 września 1944 roku jego samoloty bombardowały Wyspy Nikobarskie. W nalotach tych stracono 2 TBM, 1 Hellcat i 1 Barracudę z 831 dywizjony. 20 grudnia 1944 i 4 stycznia 1945 roku wraz z lotniskowcem "Indomidable" atakował port w Belawan. 24 i 29 stycznia 1945 roku wraz z innymi lotniskowcami bombardował rafinerie na Sumatrze. 

W marcu 1945 roku w brytyjskiej Flocie Pacyfiku w składzie TF 57. 26 marca jego samoloty wspierały lądowanie na Okinawie. Następnie odpierał ataki kamikaze. 11 kwietnia 1945 roku z całym zespołem atakował port Kiirun na Formozie. Między 16 a 20 kwietnia oraz 4 maja atakował archipelag Sakishima Gunto. 9 maja 1945 roku został trafiony przez 2 kamikaze, pierwszy rozbił się na przednim podnośniku lotniczym, a drugi zniszczył 4 Corsairy na pokładzie lotniczym. Uszkodzenia nie były groźne i okręt 25 maja uczestniczył w nalotach na Sakishima Gunto. W lipcu 1945 roku okręt wszedł na wody Japonii i atakował cele na japońskich wyspach macieżystych.

Gruntownie przebudowany w latach 50-tych. Służył aż do lat 60-tych, kiedy uszkodził go poważnie pożar. Złomowany w 1969 roku.

"Formidable" - Stępkę pod nim położono w w stoczni Harland&Wolff 17 czerwca 1937 roku. Do służby wszedł 24 listopada 1940 roku mając na pokładzie 21 Albacore'ów z 826 i 829 dywizjonu oraz 12 Fulmarów z 803 dywizjonu. W swojej pierwszej akcji eskortował konwój do Cape Town. 

Następnie służył na Morzu Śródziemnym od początku 1941 roku do jesieni 1944. Atakował włoskie pozycje w Afryce Północnej. 2 lutego 1941 roku jego Albacore'y zbombardowały port w Mogadiszu i zaminowały wejście do niego. Nocą z 12 na 13 lutego 14 Albacore'ów zbombardowało port Massawa tracąc 2 samoloty. Atak ten powtórzono 21 lutego za cenę 4 uszkodzonych samolotów. 10 marca 1941 roku kanałem Sueskim okręt dotarł do Aleksandrii.

Okręt walnie przyczynił się do zwycięstwa w bitwie u przylądka Matapan w marcu 1941 roku. 27 marca 1941 roku wyszedł wraz z flotą brytyjską z Aleksandrii na spotkanie floty włoskiej. Jego samoloty z dywizjonów 826 i 829 28 marca zaatakowały włoski pancernik "Vittorio Veneto" i w drugim ataku trafiły go w rufę ciężko uszkadzając. Następne ataki były nieskoordynowane i chaotyczne i zostały z łatwością odparte przez okręty włoskie. Udało im się tylko uszkodzić w nocnym ataku włoski ciężki krążownik "Pola". 

25 maja okręt atakował lotnisko Scarpanto na wyspie Karpathos, żeby ułatwić Brytyjczykom ewakuacje z Krety. Po akcji zaatakowało go 20 niemieckich samolotów Ju-87 z II/StG 2. Osłona myśliwców zestrzeliła jeden samolot wroga, ale pozostałe ulokowały na okręcie 2 bomby. Pierwsza trafiła w dziobową część składu lotniczego, a druga w rufę, uszkadzając wieżę działową i katapultę. Zatopiono jeden z niszczycieli eskorty, a pobliskie wybuchy uszkodziły część podwodną kadłuba okrętu. 26 maja wszedł do Aleksandrii skąd po pobieżnym remoncie w lipcu wysłano go do USA na gruntowny remont w Portsmouth w Wirginii, gdzie dotarł 25 sierpnia 1941 roku. Remont trwał do 29 listopada i pociągnął za sobą szereg zmian. M.in. dodano 10 działek 20 mm.

W marcu 1942 roku mając na pokładzie 16 Martletów z 888 dywizjonu oraz po 12 Albacore'ów w 818 i 820 dywizjoniedołączył do Dalekowschodniej Floty na Oceanie Indyjskim, gdzie pozostawał bezczynnie do września 1942 roku. Następnie wrócił do Wielkiej Brytanii i w stoczni w Rosyth przeszedł przegląd. 

Po zakończeniu przeglądu w listopadzie 1942 roku mając na pokładzie 6 Seafire'ów z 885, po 12 Martletów z 888 i 893dywizjonów i 12 Albacore'ów z 820 dywizjonu, okręt brał udział w operacji "Torch" w Afryce. 

W lipcu 1943 roku brał udział w inwazji na Sycylii, a następnie wrócił do Wielkiej Brytanii do stoczni w Belfascie, gdzie do 31 marca 1944 roku przechodził remont.

W lipcu 1944 roku brał udział w nalocie na niemiecki pancernik "Tirpitz" w Norwegii. Pod koniec 1944 roku przeszedł kolejny remont po którym miał na pokładzie 16 dział 114 mm, 60 dział 40 mm i 36 działek 20 mm.

W kwietniu 1945 roku wszedł do służby na Pacyfiku zastępując tam lotniskowiec "Illustrious". 4 maja 1945 roku na jego pokładzie rozbił się samolot japońskiego kamikaze niszcząc 11 samolotów. 9 maja drugi kamikaze który go trafił, zniszczył mu na pokładzie 19 samolotów. Nie uszkodziło to zbytnio okrętu ponieważ jego pancerny pokład lotniczy okazał się odporny na takie eksplozje. 18 maja 1945 roku zdarzył się groźny wypadek, lądujący na jego pokładzie samolot Corsair nie zaczepił o haki lin hamujących i przez otwór w platformie podnośnika wpadł do wnętrza hangaru, gdzie jego działka samoczynnie otworzyły ogień. Wszystko to spowodowało zniszczenie 30 samolotów będących w hangarze i uszkodziło instalacje wewnętrzną. Okret musiał zostać skierowany na remont do Sydney. Na linię wrócił przed zakończeniem działań. 9 sierpnia 1945 roku jego 4 Corsairy atakowały japońskie okręty na redzie portu Onagawa Wan topiąc japoński niszczycie eskortowy "Amakusa". Pilot który tego dokonał nie przeżył ataku i dopiero pośmiertnie został odznaczony brytyjskim Victoria Cross.

 Złomowany w 1953 roku. 

"Indomitable" - Stępkę pod nim położono w w stoczni Vickers-Armstrong Barrow 10 listopada 1937 roku. Miał być bliźniaczym okrętem lotniskowca "Illustrious", ale ze względu na przedłużającą budowę został ukończony według zmodyfikowanego projektu. Zmiana założeń spowodowała, że Indomitable był słabiej opancerzony z powodu upadku Czechosłowacji w której zamówiono płyty pancerne, ale miał więcej samolotów. W celu zwiększenia powierzchni hangarowej, zdecydowano się dodać dolny hangar (51,2x18,9) mający pomieścić dodatkowo 12 samolotów. Zwiększono ładowność wind do 10 000 kg. 

Wszedł do służby 10 października 1940 roku. Na jego pokładzie bazował 806 dywizjon z 12 Fulmarami, 880 dywizjon z 9 Sea Hurricane'ami i 827 oraz 831 dywizjony, każdy z 12-ma Albacore'ami. W końcu 1940 roku miał być wysłany na Daleki Wschód razem z pancernikiem "Prince of Wales" i krążownikiem "Repulse". Wszedł jednak na mieliznę koło Kingston na Jamajce i uszkodził kadłub.

Dopiero w styczniu 1942 roku trafił na Ocean Indyjski. W styczniu 1942 roku przetransportował 48 samolotów dla garnizonu na Jawie. 2 lutego 1942 roku przybył do Trincomalee na Cejlonie. W dalszym okresie podczas walk z japońskimi myśliwcami okręt stracił jeden samolot z 827 dywizjonu. W maju 1942 roku okręt brał udział w inwazji na Madagaskar. 5 maja jego samoloty zbombardowały lotnisko Arrachart na Madagaskarze niszcząc 5 francuskich samolotów Morane 406.

Pełnił służbę przede wszystkim na morzu Śródziemnym, gdzie został przerzucony w lipcu 1942 roku. W sierpniu 1942 roku brał udział w osłonie brytyjskiego konwoju na Maltę w operacji "Pedestal", podczas którego został poważnie uszkodzony 2-ma 500-kg bombami. 12 sierpnia podczas ochrony konwoju okręt zaatakowały niemieckie samoloty Ju-87 z I/StG 3. Pierwsza bomba przebiła pokład lotniczy przed podnośnikiem samolotów i wybuchła powodując pożar ugaszony dopiero po 40 minutach. Druga trafiła w rufę za drugim podnośnikiem lotniczym i wybuchając również wznieciła pożar, którego płomienie dotarły do magazynu torped. Na szczęście głowice torped nie eksplodowały, co groziło by zatopieniem okrętu. Uszkodzone zostało również poszycie pokładu i kadłuba, a samoloty będące w powietrzu musiały lądować na pokładzie "Victouriusa". Okręt nabrał ok. 760 t wody, co wywołało 8 stopniowy przechył. Zginęło 6 oficerów i 44 marynarzy. Mimo takich strat niemały sukces odnieśli piloci jego myśliwców zestrzeliwując 28 samolotów wroga. Okręt dotarł do Gibraltaru, a następnie do Wielkiej Brytanii, gdzie w stoczni w Liverpoolu rozpoczęto jego remont. Remont zakończył się 11 lutego 1943 roku i wrócił na Morze Śródziemne bogatszy o 18 działek 20 mm.

Po raz drugi został uszkodzony torpedą zrzuconą przez włoski samolot w czasie desantu na Sycylii nocą z 11 na 12 lipca 1943 roku koło Salermo. Wybuch miał miejsce poniżej pancerza burtowego na śródokręciu. Poprzez wyrwę wielkości 8,5x7,6 m tony wody zalały prawoburtową kotłownię. Lotniskowiec rozwijając 14 węzłów szybkości popłynął na Maltę skąd odpłynął do Norfolk w USA na remont, który trwał od 31 sierpnia 1943 roku do 15 kwietnia 1944 roku. Po remoncie w maju 1944 roku okręt przeszedł modernizację w Rosyth. Dodano mu 40 mm działka Boforsa, a liczba działek 20 mm wzrosła do 56.

W maju 1944 roku znalazł się w składzie Floty Pacyfiku. 29 sierpnia 1944 roku jego samoloty Barracuda i samoloty z lotniskowca "Victorious", bombardowały cele na Sumatrze. 18 września bombardowały linię kolejową w Sigli. Między 17 a 20 października zbombardowały obiekty na Nikobarach. W listopadzie 1944 roku wymieniono samoloty Barracuda na amerykańskie Avengery, które 20 grudnia wraz z samolotami "Victoriousa" zaatakowały port Belewan Peli na Sumatrze. Na początku 1945 roku wraz z innymi brytyjskimi lotniskowcami kontynuował naloty na cele na Sumatrze. Następnie okręt wszedł w skład zespołu TF 57 i brał udział w walkach koło Okinawy. 11 kwietnia brał udział w bombardowaniach Formozy. 4 maja 1945 roku został trafiony przez kamikaze, ale odniósł tylko drobne uszkodzenia. W czerwcu 1945 roku został zluzowany i odpłynął do Australii. W drodze jego samoloty jeszcze zbombardowały japońską bazę Truk na Karolinach. 

Złomowany w 1955 roku.

Dane techniczne:

Wodowany: - "Illustrious" w 1940, "Victorious" i "Formidable" w 1941.

Wyporność - standard. 23 tys. t, pełna 29,1 tyś t.

Prędkość - 30,5 węzłów

Załoga - 1229 ludzi

Liczba wyrzutni torped - 0

Liczebność typu - 3

Zatopionych - 0

Liczba samolotów - 33

Uzbrojenie - ( Illustrious - 16x114, 5x40 "pom-pom", 33x20 ), (Victorious - 16x114, 6x40 "pom-pom", 4x40 Bofors, 39x20 ), ( Formidable - 16x114, 6x40 "pom-pom", 34x20 ).

Wymiary - dł.- 225,5 (tylko Victorious - 227 m), szer. - 29,2, zanurzenie - 8,8.

Opancerzenie - burty - 11,4 cm, pokład - 7,6 cm.

Ilość paliwa -  4800 t.

Zasięg - 8800 Mm ( 20 węzłów)

Pokład lotniczy - 229,6x29,2 m