t="69">

p.s.2001.03.24

S

PISTOLET MASZYNOWY

Thompson 1928 A1/M1/M1A1 kal.11,43 mm

       Pistolet maszynowy znany na całym świecie z głównie filmów o gangsterach i policjantach z lat międzywojennych w których używany był zarówno przez mafiosów jak Al Capone jak i przez policję amerykańską. Był to jeden z najpopularniejszych wśród żołnierzy alianckich pistoletów maszynowych zwany potocznie "Tommygum". Choć dosyć ciężki, działał niezawodnie, był celny i skuteczny.

Konstruktorem tej broni był oficer służący w Zarządzie Uzbrojenia Departamentu Obrony, John Taliaferro Thompson, odpowiedzialny również za zaopatrzenie w amunicję. Thompshon od roku 1914 na własną rękę pracował nad bronią automatyczną i w tym celu założy wraz z Thomasem F. Ryanem firmę Auto Ordnance Corp, która miała wykorzystując patent z 1915 roku komandora Johna Blisha, produkować niezawodny jak na owe czasy tzw. "anihilator" na potrzeby armii amerykańskiej walczącej na frontach europy. Zanim zakończono wszystkie prace nad tą bronią pierwsza wojna światowa zakończyła się i szansa na intratne zamówienia upadła. Firma zaczęła borykać się z różnymi kłopotami, a sam Thompson utracił nad nią kontrolę. W tym czasie w niedużych ilościach pistolet zakupiony został przez policję oraz wszedł na czarny rynek handlu bronią. Dopiero w roku 1927 zakupiła ją armia dla US Marines. Od 1938 roku wprowadzono ją do uzbrojenia armii amerykańskiej pod nazwą 45M1928A1.   

Była to samoczynna broń powtarzalna o nieruchomej lufie, mogąca strzelać ogniem ciągłym i pojedynczym zasilana zarówno z magazynków bębnowych jak i pudełkowych. pistolet posiadał lufę kalibru 11,43 mm z komorą nabojową dostosowaną do amunicji 45 ACP. Gniazdo magazynka w postaci głębokiego wycięcia pomiędzy lufa, a komorą zamkową. W związku z tym magazynek miał specjalną konstrukcję i posiadał szynę współpracującą z prowadnicą wykonaną w przedniej części kabłąka osłony spustu i komory. W związku  z uproszczeniem produkcji w czasie wojny zrezygnowano z przedniego uchwytu pistoletowego, zastępując go drewnianą nakładką. Lufę z żebrowanej zmieniono na gładką. Wszystkie wersje miały przełącznik rodzaju ognia i bezpiecznik w postaci obrotowych dźwigienek umieszczonych nad uchwytem pistoletowym na komorze urządzenia spustowego. Komora zamkowa, w przekroju prostokątna, zamykana była od dołu uchwytem pistoletowym wsuwanym w wyfrezowane w ściankach komory prowadnice. Kolba była odłączana i mocowana na zatrzask, a w czasie produkcji wojennej na dwie śruby. 

Główne różnice pomiędzy wersjami opierały się na konstrukcji zamka. Wersja A1 miała zamek półswobodny oparty na patencie wspomnianego wyżej Blisha. Zastosowano w nim rygiel w kształcie litery H, wykonany z brązu. Pracował on w pionie po ukośnych prowadnicach, kąty płaszczyzn rygla i współpracujących z nimi wycięć w trzonie zamkowym dobrano w taki sposób, że w momencie gwałtownego wzrostu ciśnienia tarcie było tak duże, że rygiel zostawał zablokowany. Gdy pocisk opuszczał lufę, ciśnienie malało na tyle, że rygiel mógł opaść i ciśnienie szczątkowe odrzucało trzon ku dołowi. Zamek składał się z trzech ruchomych części: tłoka zaporowego, rygla i rączki zamkowej. Stosowano w niej magazynki bębnowe o pojemności 50 i 100 pocisków oraz pudełkowe, dwurzędowe na 20 i 30 pocisków. W wersji M1 zrezygnowano z patentu Blisha, stosując zamek swobodny. Rączka znajdowała się w górnej części komory. Obydwie wersje miały miały ruchomą iglicę, napędzaną przez osobną dźwigienkę kurkową w momencie gdy czółko zamka stykało się ze ściankami komory nabojowej. W wersji tej i następnej stosować można było tylko magazynki pudełkowe. Wersja A1M1 produkowana od października 1942 roku miała zamek wykonany w postaci jednolitego bloku o stałej iglicy. Jego masa wzrosła, a rączkę zamkową umieszczono z prawego boku. Wzrosła również szybkostrzelność o 25 strzałów na minutę. 

Zmiany  w konstrukcji wprowadzane były stopniowo. W listopadzie 1941 roku wprowadzono 30 nabojowy magazynek, w grudniu zmieniono natomiast celownik. Na początku 1942 roku zrezygnowano z kompensatora podrzutu i z rygla oraz dokonano zmiany zamka. 

Broń ta była bardzo pracochłonna w wykonaniu i stosunkowo droga i jak się okazało była to jego jedyna wada. Na początku wojny cena za jeden egzemplarz wynosiła aż 209 ówczesnych dolarów. Po wprowadzeniu uproszczenia produkcji i zastosowaniu tańszych materiałów w 1944 roku cena jednej sztuki wynosiła jedynie 44 dolary. Do końca 1941 roku wyprodukowano już 217 tys. egzemplarzy wersji A1 i wysłano głównie do Wielkiej Brytanii. W latach 1942 i 43 produkowano ok. 600 tys. sztuk rocznie, a w 1944 zaprzestano produkcji i wypuszczono tylko 4 tys. Łącznie głównie w fabrykach Auto Ordnance Corp w Bridgeport i Savage Arms w Utica wyprodukowano ich ok. 1 383,4 tys.

Dane techniczne:

Kaliber - 11,43 mm

Ciężar - 4,88 kg bez magazynka

Wymiary - dł. 856 mm, dł. lufy 267 mm., wys. ? mm

Szybkostrzelność - teoretyczna 700 strz./min., praktyczna 675 strz./min.

Zasięg ognia - skutecznego 200 m

Ogień skuteczny - 150 m

Nabój - typu 45 ACP 11,43x23 mm, ciężar pocisku - 14,9 g., ciężar naboju - 21 g., prędkość pocz. ? m/s.  

Magazynek - bębnowy: 50-100 nabojów, pudełkowy: 20-30 nabojów