t="69">

p.s.2001.03.24

S

PANCERNIKI

"SCHARNHORST", "GNEISENAU"

Oba okręty w czasie operacji Norweskiej miały zabezpieczać desant w Narwiku. 9 kwietnia 1940 roku stoczyły potyczkę z brytyjskim pancernikiem "Renown". 4 czerwca 1940 roku oba okręty wypłynęły z portu w Kilonii w celu realizowania operacji "Juno". 9 czerwca 1940 roku oba okręty stoczyły bitwę z brytyjskim lotniskowcem "Glorious" i niszczycielami "Acosta" i "Ardent" zatapiając je. 28 grudnia 1940 roku obydwa okręty wyruszyły z bazy na szlak na Atlantyku. Po kilku dniach odnosząc uszkodzenia od fal wracają. 22 stycznia 1941 roku wypływają powtórnie. Przechodzą na Atlantyk przez cieśninę Duńską i płyną w pobliże Wysp Kanaryjskich. 8 lutego dostrzegają konwój HX-106, jednak ze względu na konwojujący go brytyjski pancernik "Ramilles" zaniechały ataku i wycofały się. Następnie uzupełniły paliwo od współpracującego z nimi zbiornikowca i skierowały się w stronę konwojów kanadyjskich. 22 lutego 1941 roku topią 5 płynących pojedynczo statków. Następnie kierują się na południe ku Afryce. 8 marca zostają dostrzeżone przez samolot z brytyjskiego pancernika "Malaya". Zdając sobie sprawę, że zostali rozpoznani znów zawracają na północ i po drodze topią 9 marca pojedynczy statek. 15 i 16 marca atakują samotnie płynące statki zatapiając łącznie 16 statków o łącznej pojemności 82 000 BRT. Następnie 22 marca zawijają do Brestu. Operując przez 8 tygodni zatopiły lub zagarnęły 22 statki o łącznej pojemności 115 600 BRT. Oba okręty 11 lutego 1942 roku wyszły z portu w Brescie celem udania się do portów norweskich.

"Scharnhorst" - 23 listopada 1939 roku oba okręty wyruszyły na Atlantyk i między Wyspami Owczymi a Islandią zostały zauważone przez brytyjski krążownik pomocniczy "Rawalpindi", który został zatopiony przez "Schornhorsta" w ciągu 14 minut. Podczas zabierania na pokład rozbitków w pobliżu pojawił się brytyjski krążownik "Newcastle". Niemiecki okręt przerwał wyławianie rozbitków i nie podejmując walki wraz z "Gneisenau" w obawie przed innymi brytyjskimi okrętami udał się w drogę powrotną do bazy. 18 lutego 1940 roku w odwecie za zatrzymanie "Altmarka" podjął akcję odwetową wraz z pancernikiem "Gneisenau", krążownikiem "Admiral Hipper" oraz 2 niszczycielami z zadaniem atakowania brytyjskich statków na trasie Szetlandy-Norwegia. 9 kwietnia 1940 roku oba okręty stoczyły potyczkę z brytyjskim pancernikiem "Renown", "Gneisenau" został w niej uszkodzony. 4 czerwca 1940 roku okręty wyszły z bazy w Kilonii i 9 czerwca natknęły się na brytyjski lotniskowiec "Glorious" i niszczyciele "Acosta" i "Ardent". O godz.16.30 pancernik otworzył ogień z dział głównych. Brytyjski niszczyciel przed zatopieniem zdołał wykonać atak torpedowy i uszkodzić poważnie pancernik trafiając w rufę na wysokości wieży. Po walce oba okręty zawinęły do Trondhaim.  22 stycznia 1941 roku wypływają powtórnie na Atlantyk. Wracają 22 marca 1941 roku i zawijają do Brestu. 21 lipca 1941 roku brytyjskie lotnictwo dostrzegło go opuszczającego redę Brestu. 24 lipca 1941 roku gdy okręt przebywał w La Pallice silne brytyjskie formacje lotnicze zrzuciły 5 celnych bomb z których 3 po przebiciu pokładu eksplodowało wyrządzając ogromne szkody. Do wnętrza dostało się ok. 3 tys. t wody. Okręt z dużym trudem dowlekł się do Brestu. Naprawy trwały 8 miesięcy. Podczas przechodzenia z Brestu do Norwegii 12 lutego 1942 roku okręt wszedł na minę o godz. 14.31. Wybuch spowodował chwilowe zatrzymanie okrętu, lecz uszkodzenie nie było poważne i wkrótce pancernik ponownie rozwinął prędkość 25 węzłów. O 21.34 okręt po raz drugi wszedł na minę. Tym razem okręt został groźnie uszkodzony i z balastem 1000 t wody wewnątrz kadłuba dowlókł się z wielką trudnością do Wilhelmshaven. Następnie przeszedł do norweskich fiordów. 8 września 1943 roku wraz z pancernikiem "Tirpitz" ostrzelały radiostację i urządzenia do przeładunku węgla. Po tym wypadzie powróciły z osłoną 10 niszczycieli do bazy. 21 września 1943 roku wyszedł z fiordu Alto na ćwiczenia artyleryjskie i to uchroniło go od narażenia się na atak brytyjskich miniaturowych okrętów podwodnych. 25 grudnia o godz. 19.00 z osłoną 5 niszczycieli pod dow. kontradm. E. Beya opuścił fiord Alta i udał się na północne trasy konwojowe by przechwycić odkryte właśnie koło wyspy Niedźwiedziej brytyjskie konwoje JW-55B i RA-55A. Okręt został zauważony na radarze brytyjskiego krążownika "Sheffield o 8.40 26 grudnia 1943 roku, gdy zbliżył się do konwoju na odległość 30 Mm. O 9.21 został ostrzelany przez brytyjski krążownik "Norfolk", któremu udało się dwukrotnie trafić. Pancernik nie odpowiedział i jeszcze przez godzinę był obserwowany na brytyjskich radarach. O godz. 10.00 okręt zminił kurs z północnego na północno wschodni i znów na północny zrywając z Brytyjczykami kontakt. O godz. 12.21 po ponownym nawiązaniu kontaktu brytyjskie krążowniki otworzyły ogień z odległości 10 km uzyskując 6 trafień. W odpowiedzi pancernik dwoma pociskami zniszczył urządzenia radarowe i jedna wieżę działową na krążowniku "Norfolk" oraz lekko uszkodził krążownik "Sheffield". Następnie zmienił kurs na południowo wschodni wychodząc poza zasięg brytyjskich dział. Przez następne kilka godzin pancernik obserwowany był na brytyjskich radarach. Kontradm. Bey miał rozkaz unikać walki z ciężkimi okrętami wroga toteż ostrzeżony przed zbliżającym się wrogim pancernikiem przerwał bitwę z krążownikami i z dużą prędkością płynął z powrotem w stronę Norwegii. O godz. 16.17 został wykryty przez radar brytyjskiego pancernika Duke of York" oddalonego o 22 Mm, który próbował przeciąć mu kurs. O 16.50 z odległości 11 km brytyjski pancernik otworzył doń ogień, na który Niemcy odpowiedzieli dopiero po kilku minutach. "Scharnhorst" zmienił kurs na wschodni salwując się ucieczką. W półtoragodzinnym pojedynku otrzymał 3 trafienia m.in. w przednią wieżę działową i zapewne w podwodną część kadłuba, gdyż o godz. 18.20 zamilkły jego ciężkie działa i okręt wyraźnie zwolnił. Po 18-stej zaatakowały go brytyjskie niszczyciele wykonując atak torpedowy. Co najmniej 5 torped trafiło. Prędkość okrętu spadła jeszcze bardziej. Los okrętu przypieczętował drugi atak torpedowy brytyjskich niszczycieli i krążownika "Jamaica". O 19.45 po silnej eksplozji pancernik zatonął waz z 1993 członkami załogi oraz dowódcą kmdr F. Hintzem i dowódcą zespołu Beyem. Brytyjskie niszczyciele uratowały zaledwie 36 członków niemieckiej załogi.  

"Gneisenau" - W październiku 1939 roku wraz z lekkim krążownikiem "Koln" i 9 niszczycielami wyszedł na Morze Północne w celu odciągnięcia sił brytyjskich od własnych okrętów korsarskich działających na Atlantyku. Na początku płynęły kursem na północ, 8 października zmieniły go na powrotny i 10 weszły do Kilonii. 23 listopada 1939 roku oba okręty wyruszyły na Atlantyk i między Wyspami Owczymi a Islandią zostały zauważone przez brytyjski krążownik pomocniczy "Rawalpindi", następnie z okrętu zauważono pojawienia się brytyjskiego krążownika "Newcastle". Nie podejmując walki wraz z "Schornhorstem" w obawie przed innymi brytyjskimi okrętami udał się w drogę powrotną do bazy. 18 lutego 1940 roku w odwecie za zatrzymanie "Altmarka" podjął akcję odwetową wraz z pancernikiem "Scharnhorst", krążownikiem "Admiral Hipper" oraz 2 niszczycielami z zadaniem atakowania brytyjskich statków na trasie Szetlandy-Norwegia. 9 kwietnia 1940 roku oba okręty stoczyły potyczkę z brytyjskim pancernikiem "Renown", "Gneisenau" został w niej uszkodzony. Na brytyjski okręt natknęły się gdy zmierzały na północ od Narwiku. O 4.05 wrogi pancernik pierwszy otworzył ogień, okręty niemieckie odpowiedziały dopiero po kilku minutach. Po 9 minutach pocisk uszkodził na okręcie instalację kierowania ogniem. Następne pociski uszkodziły wieżę dziobową i rufową pancernika. Okręty niemieckie nie pozostały dłużne i też trafiły Brytyjczyka, a następnie korzystając z zamieci oddaliły się. 4 czerwca 1940 roku okręty wyszły z bazy w Kilonii i 9 czerwca natknęły się na brytyjski lotniskowiec "Glorious" i niszczyciele "Acosta" i "Ardent". Po walce i zawinięciu do Trondhaim, okręt wraz z krążownikiem "Admiral Hipper" dostał rozkaz wypłynięcia w kierunku Islandii w celu odwrócenia uwagi od uszkodzonego "Scharnhorsta". Podczas tej manifestacji brytyjski okręt podwodny "Clyde" trafił torpedą w burtę pancernika uszkadzając go na 6 miesięcy. 28 grudnia 1940 roku obydwa okręty wyruszyły na Atlantyk. Po uszkodzeniu okrętu przez falę musiały zawrócić po kilku dniach.  22 stycznia 1941 roku wypływają powtórnie. Wracają 22 marca 1941 roku i zawijają do Brestu. Tu okręt zostaje wstawiony do doku na naprawy. Potem zostaje postawiony na niezwykłym dla siebie miejscu w porcie zewnętrznym bez potrzebnych zabezpieczeń. Wykorzystując ten fakt brytyjskie samoloty torpedowe 6 kwietnia 1941 roku podczas nalotu uszkadzają go trafiając jedną torpedą. Uszkodzenie jest ciężkie, okręt zostaje wprowadzony do doku. 10 kwietnia okręt zostaje trafiony 4 bombami podczas nalotu brytyjskich samolotów co na długo wyłącza go z akcji. W grudniu 1941 roku będąc w Brescie odnosi małe uszkodzenia na skutek brytyjskich ataków. Podczas przechodzenia z Brestu do Norwegii 12 lutego 1942 roku okręt wszedł na minę o godz. 19.55. Wybuch spowodował nieznaczne uszkodzenia. Tego dnia okręt zawinął do Brunsbuttel. W nocy z 26 na 27 lutego brytyjskie samoloty trafiły go ciężkimi bombami gdy stał w doku w Kilonii. 4 kwietnia 1942 roku pancernik przeprowadzono do Gdyni, gdzie 1 lipca 1942 roku został zdemobilizowany. Istniały plany przebudowy pancernika i dodania mu cięższych dział. Nie doszło do tego a okręt zakończył swój żywot w marcu 1945 roku jako wrak zatopiony w głównym wejściu do portu w Gdyni przez wycofujące się oddziały niemieckie. W styczniu 1943 roku okręt próbował dwukrotnie wraz z krążownikiem "Prinz Eugen" przedostać się z Bałtyku na wody norweskie, lecz za każdym razem nie pozwoliły na to brytyjskie samoloty. Udało mu się to dopiero w pierwszej połowie marca 1943 roku.

Dane techniczne:

Wodowany: - 1938-39.

Wyporność - 31,9 tys. ton

Prędkość - 32 węzłów

Załoga - ?

Liczba wyrzutni torped - od 1941 6x533 mm

Liczebność typu - 2

Zatopionych - 1

Liczba samolotów - 4

Uzbrojenie - art. gł. - 9x280, śred. - 12x150, 14x105, 16x37, 34x20 mm. 

Wymiary - dł.- 234,9, szer. - 30,0, zanurzenie - 8,2.

Opancerzenie - ?