Kalendarium II WŚ - Andrew's Page

t="69">

p.s.2001.03.24

PzKpfw - III Sd Kfz 141 ( Panzerkampfwagen III)

- typ czołgu średniego

Niemiecki standardowy czołg średni (Zugfuhrewagen - czołg dowódcy plutonu, nazwany tak dla kamuflażu przed aliantami). Podstawowy typ niemieckiego czołgu w latach 1941-43. Po wprowadzeniu do uzbrojenia czołgów PzKpfw IV, V oraz VI stopniowo wycofywany z pierwszej linni.

W 1935 roku dowództwo niemieckie zdecydowało się na budowę dwóch modeli czołgów ( panzer III i IV), które w przyszłości miały być głównymi wozami bojowymi w armii. Opracowanie prototypów czołgu średniego ważącego do 15 t zlecono firmom MAN, Daimler-Benz i Rheinmetall-Borsig. Zakładano, że czołg będzie uzbrojony w działko 50 mm i 2 kaemy, lecz z braku takowych zadowolono się działkiem 37 mm, które już zostało dostarczone do fabryk. Zastosowano jednak duży pierścień wieży pozwalający w przyszłości pozwalający w przyszłości zainstalować większy kaliber działa. Próby prototypów przeprowadzano na poligonach w Kummersdorfie i Ulm. W połowie 1936 roku na zlecenie Głównego Zarządu Uzbrojenia Armii został wybrany projekt firmy Daimler-Benz i doczekał się realizacji w postaci pierwszych 10 egzemplarzy czołgu pod oznaczeniem Ausf A. We wrześniu 1939 roku czołg PzKpfw III wprowadzono do masowej produkcji w zakładach firm: Alkett w Spandau i Falkensee, AG w Kassel oraz MNH w Hanowerze.

PzKpfw III Ausf A

Podwozie jezdne składało się z 5 podwójnych kół oraz koła napinającego i napędowego, które miały taką samą średnicę, a nad drugim i czwartym kołem jezdnym zainstalowano koła podtrzymujące. Obracana ręcznie wieża była produkcji firmy Rheinmetall-Borsig. Wieża dowódcy czołgu wykonana była z blachy pancernej. Opancerzenie kadłuba i wieży wynosiło 14,5 mm. Napędzany był gaźnikowym 4-suwowym silnikiem Maybach HL 108 TR, 12-cylindrowym, górnozaworowym, chłodzonym wodą o mocy 320 KM zamocowanym w zamkniętym przedziale z tyłu kadłuba. Napęd przenoszony był za pomocą 5-biegowej, mechanicznej i zsynchronizowanej skrzyni biegów typu Zahnradfabrik ZF SFG 75 oraz planetarnych mechanizmów skrętu i przekładni bocznych. Załoga czołgu składała się z 5 osób. W kadłubie: kierowca, zajmujący miejsce po lewej stronie i radiotelegrafista-strzelec, siedzący koło kierowcy po prawej stronie i obsługujący jednocześnie kaem. W wieży zajmowali natomiast miejsce: dowódca, celowniczy po lewej i ładowniczy po prawej stronie. Masa czołgu wynosiła 15 400 kg, długość 5,69 m, szerokość 2,81 m i wysokość 2,33 m. Jego prędkość wynosiła 32 km/h, zasięg wynosił 180 km po drodze i 120 w terenie. Uzbrojenie składało się z działka 37 mm KwK L/45 i 3 kaemów 7,9 mm MG 34, dwóch sprzężonych umieszczonych po prawej stronie działka i jednym w kadłubie. Zapas amunicji do działa wynosił 120 naboi, a do kaemów 4400 sztuk. Zostało wyprodukowanych 10 czołgów tego wariantu na podwoziach o numerach seryjnych 60101-60110. Pierwsze 5 sztuk gotowych było już do maja 1937 roku. Prawdopodobnie tylko połowa z tych czołgów otrzymała uzbrojenie.

PzKpfw III Ausf B

Prace nad tą wersją rozpoczęto równocześnie z pracami nad Ausf A. W wariancie tym całkowicie zmieniono układ jezdny i zastosowano 8 małych kół jezdnych ze wspólnym resorowaniem. Koła jezdne zblokowane były parami w wózki jezdne, które resorowane były przez dwa półeliptyczne piórowe amortyzatory. Dodano też jedno koło podtrzymujące. Zmiany te pozwoliły na zwiększenie prędkości do 35 km/h. Zmieniono również kształt wlotów powietrza na górnej płycie kadłuba i układ wydechowy. Na tylnym pancerzy zamocowano zestaw 5 świec dymnych. Włazy służące do obsługi układu kierowniczego zmieniono okrągłe i mocowane zawiasami. Wprowadzono ponadto szereg usprawnień technologicznych. Napędzany był silnikiem Maybach HL 108 TR. Jego masa wynosiła 15 900 kg, długość 6 m, szerokość 2,87 i wysokość 2,45. Prędkość i zasięg jak w poprzednim wariancie. Zostało wyprodukowanych 15 czołgów tego wariantu na podwoziach o numerach seryjnych 60201-60215. Podwozie pojazdu stało się wzorcem do podwozi pod działa samobieżne StuG III.

PzKpfw III Ausf C

Wersja w stosunku do poprzednich wariantów nieznacznie się różniła i posiadała w pierwszej i ostatniej parze kół nośnych własne półeliptyczne amortyzatory mocowane przy 1 i 8 kole. 3 i 4 wózek jezdny posiadał jeden wspólny amortyzator. Zmieniono również układ wydechowy, zmodyfikowano planetarny mechanizm skrętu oraz zamocowano nowy typ zaczepu holowniczego. Masa czołgów wzrosła do 16 t. Od połowy 1937 roku do stycznia 1938 zostało wyprodukowanych 15 czołgów tego wariantu na podwoziach o numerach seryjnych 60301-60315.

PzKpfw III Ausf D

Posiadał podobnie zmieniony układ jezdny jak Ausf C. W tym przypadku zmieniono mocowanie amortyzatorów przy 2 i 7 kole. Zmieniono również koła napinające i napędowe. W kole napędowym zastosowano 8 tzw. otworów ulgowych, zmniejszających ciężar koła. Wzrosło opancerzenie przodu kadłuba i wieży do 30 mm. Zmianie uległa tylna część kadłuba, gdzie w płycie silnikowej zamontowano włazy bez żaluzji wentylacyjnych. Zmieniono boczny wlot powietrza do komory silnikowej. Wieżyczka dowódcy posiadała 5 szczelin i grubość pancerza 30 mm. Zmieniono zaczepy holownicze, powiększono zbiorniki paliwa oraz zamontowano nową 6-biegową skrzynie biegów typu ZF SSG 76. Od stycznia do czerwca 1938 roku zostało wyprodukowanych 29 czołgów tego wariantu na podwoziach o numerach seryjnych 60221-60255 oraz 60316-60340. Na bazie tej wersji podjęto również produkcję czołgu dowodzenia Ausf D1. W czołgu tym zwiększono opancerzenie do 30 mm co spowodowało wzrost ciężaru z 16 000 kg do 18 200 kg. Pojazdy te wyposażono w radiostacje FuG6 i FuG8 (SdKfz 267) lub FuG6 i FuG7 (SdKfz 268). Na zewnątrz montowana była poręczowa antena. Szczelina obserwacyjna posiadała podwójna rozsuwaną okiennicę pancerną. Uzbrojony był tylko w jeden kaem MG 34, a zamiast działka i drugiego kaemu miał atrapy. Do marca 1939 roku wyprodukowano ich 30 sztuk.

PzKpfw III Ausf E

Całkowicie nowe podwozie tego wozu składało się z 6 kół jezdnych o średnicy 52 cm oddzielnie resorowanych, zamocowanych na drążkach skrętnych. Połączenie w pary drążków sprawiło, że po prawej stronie czołgu koła jezdne wysunięte były nieco do przodu. W pierwszej i ostatniej parze zamontowano amortyzatory hydrauliczne. Ponadto zmianie uległy kształty kół napędowego i napinającego. Zachowano 3 koła podtrzymujące. Po bokach wanny kadłuba zainstalowano włazy ewakuacyjne. Włazy boczne w wieży zamieniono z jednoczęściowych w dwuczęściowe. Radiotelegrafista-strzelec otrzymała z boku kadłuba nową szczelinę obserwacyjną. Opancerzenie zwiększono do 30-21 mm. 2 karabiny w wieży umieszczone zostały po obu stronach działka. Napędzany był silnikiem Maybach HL 120 TR o mocy 300 KM. Zastosowano nową skrzynię biegów typu Variorex SRG 328-145 i 10 biegami do przodu i 4 do tyłu. Masa jego sięgała 19 500 kg, długość 5,38, szerokość 2,91, wysokość 2,43 m. Zasięg po drodze wzrósł do 160 km, a w terenie 100 km. Produkcję rozpoczęto od grudnia 1938 i wyprodukowano 96 czołgów na podwoziach o numerach seryjnych 60401-60496. W latach 1940-41 część czołgów przezbrojono w działa kalibru 50 mm. Na bazie tej wersji wyprodukowano także 3 warianty czołgu dowodzenia Panzerbefehlswagen Ausf E z różnym wyposażeniem radiowym: np. w radiostację FuG6 i FuG2 wyposażono model SdKfz 266, w FuG6 i FuG7 SdKfz 268 i w FuG6 i FuG8 SdKfz 267. Od czerwca 1939 do lutego 1940 roku w zakładach Daimler-Benz wyprodukowano 45 tych pojazdów na podwoziach o numerach seryjnych 60501-60545.

PzKpfw III Ausf F

Produkowane w zakładach Alkett, Daimler-Benz, MAN i Henschel równolegle z wariantem Ausf E i był bardzo do niego podobny. Posiadał inny system zasłonowy oraz dodatkowy wlot powietrza do przedziału silnikowego. Posiadały pancerne osłony wlotów powietrza chłodzącego układ kierowniczy i hamulce oraz dwudzielne włazy do obsługo mechanizmu kierowniczego. Podstawa wieży była chroniona przed zaklinowaniem się powstałym w wyniku trafienia specjalną osłoną. Układ hamulcowy został ulepszony i wyposażony w serwo. Jego masa była tylko trochę większa i wynosiła 20 300 kg. W sumie do czerwca 1940 roku wyprodukowano ich 435 sztuk na podwoziach o numerach fabrycznych 61001-61650. Ostatnie 100 wozów tej serii posiadało działo 50 mm KwK L/42 z jarzmem zewnętrznym.

PzKpfw III Ausf G

Ostatni czołg serii III oparty na wariancie Ausf E. W stosunku do poprzedniej wersji zmianie uległ kształt nowej wieży dowódcy i jarzma działa. Wizjer kierowcy zaopatrzony został w pancerną osłonę tzw. Fahresehklappe 30. Przednie koło napinające przesunięto nieco do przodu. W wieży zamontowano wentylator przedziału bojowego oraz nowe okiennice pancerne kierowcy w kadłubie. Działo posiadało osłonę wykonaną z płyty pancernej w celu uniknięcia możliwości zaklinowania na skutek ognia przeciwnika. Uzbrojony został w działo 50 mm KwK L/42 i 2 kaemy MG 34, choć pierwsze 50 sztuk posiadało jeszcze działo 37 mm. Tylni pancerz został pogrubiony do 30 mm. W styczniu 1939 roku zamówiono ogółem 1250 tych czołgów, jednak po przejęciu do uzbrojenia czeskich czołgów Panzer 38(t) zredukowano je do 800 sztuk. Produkcja ruszyła od kwietnia 1940 roku i trwała do lutego 1941 roku. W sumie wyprodukowano ich tylko 600 sztuk na podwoziach o numerach seryjnych 65001-65950.

PzKpfw III Ausf H

W wariancie tym wprowadzono nową skrzynię biegów oraz nowe koła napędzające i napinające. Koła te miały zamiast 8 okrągłych otworów 6 w kształcie litery D. Skrzynię biegów typu Variorex zastąpiła zsynchronizowana 6-biegowa skrzynia typu Maybach. Pierwsze koło podtrzymujące przesunięte było do przodu. Posiadał jednoczęściowy pancerz tylny grubości 50 mm i dodatkową płytę pancerną od czoła o grubości 30 mm. Pojazd miał możliwość stosowania dodatkowego opancerzenia typu Applique, płyt pancernych grubości 30 mm przyspawanych lub przytwierdzanych nitami. Zmieniono również gąsienice z 98 na 93 ogniwowe o szerokości 40 cm. Na wieży można było zainstalować świece dymne. Czołg był cięższy od poprzedników i jego masa wynosiła 21 600 kg, jego długość wynosiła 5,52 m, szerokość 2,95 m, a wysokość 2.50 m. Prędkość poruszania pozostała ta sama lecz spadł jego zasięg do 140 km po drodze i 90 km w terenie. Wszystkie czołgi budowane były wyłącznie z działem 50 mm KwK L/42. Od października 1940 do kwietnia 1941 roku wyprodukowano ogółem 308 czołgów na podwoziach o numerach seryjnych 66001-66650. Równocześnie w dwóch partiach zbudowano 175 czołgów dowodzenia Panzerbefehlswagen Ausf H. Pierwsza seria 145 wozów wyprodukowana została od listopada 1940 do września 1941 roku na podwoziach o numerach seryjnych 70001-70145, a druga od grudnia 1941 do stycznia 1942 roku na podwoziach 70146-70175. Poza atrapą działa jedynym ich uzbrojeniem był kaem MG 34. Zestaw radiostacji był taki sam jak w wozie dowodzenia Ausf E.

PzKpfw III Ausf J

Były to pierwsze seryjne czołgi uzbrojone w działo 50 mm KwK 39 L/60 co gwarantowało pociskom większą prędkość przy wylocie z lufy, co z kolei zapewniało większą skuteczność. Nowe, dłuższe działo zaczęto montować w czołgach na wyraźny rozkaz Hitlera. W nich też zaczęto montować jako standard jarzmo działa typu Kugelblende 50 dla kaemu. Wariant ten podlegał licznym modyfikacjom. W zmodyfikowanym zawieszeniu część drążków skrętnych posiadało grubość 55 mm a część 52 mm. O 20 mm pogrubiono pancerz jarzma armaty, zamontowano spawane wloty powietrza do układu kierowniczego. Pierwsza partia ok. 2000 czołgów została wyprodukowana jednak ze stara armatą 50 mm KwK L/42. Ponadto czołg posiadał nowy, mocniejszy pancerz o grubości dochodzącej do 50 mm, a od kwietnia 1942 roku montowano na nim dodatkowe opancerzenie typu "Aplique" o grubości 20 mm. Można w nim było stosować specjalnie przeznaczone na drogi frontu wschodniego gąsienice o grubości 55 cm tzw. Oskette. Jego masa wynosiła 22 300 kg. Pierwsza seria 1549 tych czołgów została wyprodukowana od marca 1941 do lipca 1942 roku na podwoziach o numerach seryjnych 68001-69000. Drugą serię 1067 wozów produkowano od grudnia 1941 do lipca 1942 roku na podwoziach o numerach 72001-74100.

PzKpfw III Ausf L

W wersji tej zastosowano dodatkowe fartuchy zewnętrzne, chroniące przed małokalibrową bronią przeciwpancerną. Wersja ta posiadała dodatkową, grubą na 20 mm osłonę pancerną jarzma armaty oraz wzmocnioną płytę przednią kadłuba. Nie zastosowano tu szczelin obserwacyjnych po bokach wieży oraz otworu obserwacyjnego dla ładowniczego. Zrezygnowano też z pancernej osłony podstawy wieży. Inaczej rozmieszczono również światła. Część czołgów przeznaczona do służby w oddziałach Afryka Corps posiada wloty powietrza do silnika przeniesione do przedziału bojowego, wloty powietrza do chłodnic zostały powiększone i wyposażone w filtry przeciwpiaskowe. Wersję tą wprowadzono do produkcji od października 1942 roku. Pierwsze 563 sztuki czołgów na podwoziach o numerach seryjnych 74101-75500 produkowano z opancerzeniem czołowym wieży 57 mm. Od czerwca 1942 roku czołgi te zaczęto przezbrajać w działa 75 mm KwK L/24. 37 sztuk które poddano remontom przerobiono na czołgi wersji Ausf N. W sumie zdołano wyprodukować ich 653 sztuki.

PzKpfw III Ausf M

Charakteryzował się zmienionym układem wydechowym co umożliwiało pokonywanie przeszkód wodnych do 1,3 m (podobnie jak czołgi Tauchpanzer III). W pojeździe zamontowano specjalne klapy zapobiegające dostawaniu się wody do komory silnika. Posiadał zamontowane także specjalne opancerzenie typu "Schutzen" chroniące go przed pociskami kumulacyjnymi. Nie posiadał bocznych włazów ewakuacyjnych w kadłubie. Wersja wprowadzony do produkcji od października 1942 roku i produkowano do lutego 1943 roku w liczbie 250 sztuk z 1000 początkowo zamówionych.

PzKpfw III Ausf N

W związku ze zwiększeniem wymogów pola walki jego uzbrojenie składało się z działa 75 mm KwK L/24. Armata ta nie nadawała się do zwalczania wrogich czołgów, lecz skuteczna była w niszczeniu polowych umocnień i siły żywej przeciwnika. Produkcja seryjna rozpoczęła się w czerwcu 1942 roku. W sumie do sierpnia 1943 roku wyprodukowano w sumie 700 sztuk na podwoziach o numerach seryjnych 73851-77800. Używano ich w jednostkach grenadierów pancernych oraz w samodzielnych batalionach czołgów ciężkich. Wersja ta posłużyła za wzór do powstania pojazdu szynowego Ausf N als Schienem-Katten Fahrzeng SK1 oraz czołgu z miotaczem płomieni PzKpfw III(F1).

W sumie wszystkich wersji wyprodukowano 5733 czołgów.

Pojazdy oparte na podwoziu Panzer II

PzKpfw III (Flamm) Ausf. M (Sd. Kfz. 141/3) - samobieżny miotacz płomieni

Beobachtungswagen III - pojazd obserwacyjny

Bergepanzer III (Sd. Kfz. 143) - pojazd rozpoznawczy

StuG III Ausf A i E (SdKfz 141) - samobieżne działo przeciwpancerne

Sturmgeschütz III (40) Ausf F/G - samobieżne działo przeciwpancerne

Stug 33 - 150mm samobieżna haubica

Munitionspanzerwagen III Ausf E/F/G - pojazd amunicyjny

Pionierpanzerwagen III - czołg saperski

Panzer III Ausf N Schienen-Kettenfahrzeug - czołg na szynach

Panzer III Ausf. E/F/D/H(U) - czołg do pokonywania przeszkód wodnych

Flakpanzer III - prototyp działa przeciwlotniczego

Artillerie Schlepper - ciągnik artyleryjski

Działania bojowe:

Czołgi wersji Ausf A używane były głównie w oddziałach 1, 2 oraz 3 DPanc. W 1938 brały udział w zajęciu Austrii, a później Czech. W 1939 służyły podczas kampanii wrześniowej w Polsce. Wycofane zostały z pierwszej linii w lutym 1940 roku. Podobnie wozy wersji Ausf B i C. Weszły do służby w 1937 roku i brały udział we wszystkich operacjach do 1940 roku, kiedy to zostały wycofane z linii. Czołgi wersji Ausf D brały udział w walkach w Polsce w 1939 roku oraz w Danii i w Norwegii w 1940 roku. Czołgi wersji F weszły do składu dywizji pancernych w końcu 1939 roku i brały udział w walkach aż do 1944 roku podczas walk w Normandii. Czołgi wersji G weszły do pierwszej linii w pierwszej połowie 1940 roku i po wycofaniu na tyły służyły tam do 1944 roku. Czołgi te różnych wersji w liczbie 1440 sztuk (głównie wersje E i F) brały udział w uderzeniu na ZSRR w 1941 roku. W 1941 roku na froncie wschodnim w składach 2 i 5 DPanz walczyły czołgi Ausf J. W 1942 roku do jednostek 3, 16, 29 i 60 DZmot. oraz 5 DPznz.SS trafiły poprawione czołgi tej wersji. Wersja Ausf L weszła w skład pułków pancernych 1, 2 i 3 DGren. Panc.SS. Część wozów w wersji tropikalnej brała udział w walkach w Afryce. Czołgi wersji N weszły do służby w 1942 roku i od 1943 stanowiły wsparcie w Batalionach Ciężkich Czołgów pełniąc rolę rozpoznawczą i osłonową. W niewielkiej ilości służyły też i w innych jednostkach. W sumie w Polsce w 1939 roku walczyło 98 tych wozów. We Francji w 1940 roku było ich w pierwszej linii już 350 sztuk. Wozy te odegrały dużą rolę w walkach w Afryce, gdzie stanowiły trzon sił Afrika Korps. Od 1943 roku wozy PzKpfw III zaczęto stopniowo wycofywać je z pierwszej linii.