t="69">

p.s.2001.03.24

S

PzKpfw - I    Sd Kfz 101 ( Panzerkampfwagen I)

- typ czołgu lekkiego

    Gen. maj. Oswald Lutz pod wpływem poglądów szefa swego sztabu ppłk. Heinza Guderiana w 1931 roku będąc inspektorem wojsk samochodowych Reichswehry, wysunął projekt formowania w przyszłości dużych jednostek pancernych i polecił opracowanie czołgu o masie ok. 5 ton, aby natychmiast po zerwaniu ograniczeń traktatu wersalskiego, można było dostarczyć go armii. Mimo że Panzer I był zaprojektowany jako lekki czołg szkoleniowy i nie przygotowany do działań bojowych, to używany był na polu walki aż do 1942 roku. Choć był tani, szybki i zwrotny to uzbrojenie i pancerz miał bardzo słabe. Był to pierwszy Niemiecki tak masowo produkowany pojazd pancerny.

    Projekt czołgu podjęły się opracować równolegle firmy: Daimer-Benz, Krupp, MAN i Rheinmetall-Borsig. Pierwszy przygotowywany w tajemnicy projekt noszący dezinformującą nazwę Landwirtschaftlicher Schlepper (ciągnik rolniczy) powstał w lipcu 1932 roku. Podwozie czołgu firmy Krupp było wzorowane na brytyjskim czołgu Carden-Lloyd Mk VI, ktory Niemcy zakupili od ZSRR w 1932 roku ( Rosjanie zakupili w 1929 roku od Brytyjczyków 2 pojazdy). Warto zaznaczyć, że na mocy tajnej umowy z ZSRR Niemcy posiadali w tym kraju bazy wojskowe, m.in. pod Kazaniem ( działał tu Inspektorat do spraw Pojazdów Mechanicznych, w skrócie In 6, który koordynował prace projektowe i próby techniczne w Szkole Wozów Bojowych), w których mogli bez obawy przed wywiadem innych państw prowadzić badania i próby poligonowe nad nowym rodzajem broni. Latem 1933 roku pięć w pełni gotowych podwozi zostało przetestowanych na poligonie w Kummersdorfie. Zaowocowało to opracowaniem nazwy 1 Las Krupp. Zdecydowano wtedy o zamontowaniu na podwoziu Kruppa kadłuba i wieżyczki firmy Daimler Benz. Modyfikacja polegała na dodaniu wspornika łączącego trzy koła nośne z kołem napinającym, oraz zastosowaniu trzech kół podtrzymujących gąsienicę.

    Pod koniec kwietnia 1934 roku było już gotowych 15 pierwszych czołgów. We wrześniu czołgi te zostały przekazane do Oddziału Szkolenia Motorowego w Zossen i stanowiło to początek powstania 1 pułku pancernego. Rok później powstał 2 pułk pancerny, także wyposażony w czołgi 1 Las Krupp, które od tego momentu otrzymały oznaczenie PzKpfw I Ausf A.

Panzer I był często używany w przedwojennych manewrach i wydarzeniach propagandowych oraz w kampaniach: Polskiej, Zachodniej, Afrykańskiej i Wschodniej. PzKpfw I był podstawowym czołgiem niemieckiej armii podczas Kampanii Polskiej, gdzie użyto ich jakieś 1445 szt. (około 50% wszystkich użytych czołgów). PzKpfw Is które były wysyłane do Afryki były wyposażone w duże filtry i specjalny system wentylacji.

    Na początku 1942 roku Panzer I był używany przez policję i oddziały anty partyzanckie oraz organizację paramilitarną NSKK ( Narodowo Socjalistyczny Korpus Zmotoryzowany ) w celach treningowych. 511 wieżyczek PzKpfw I użyto przy fortyfikowaniu wału atlantyckiego i pomorskiego w okolicach Kętrzyna. Panzer I był także istotnym narzędziem propagandy w militarnych paradach i świątecznych wiecach NSDAP. Doświadczenia zdobyte na Panzer I posłużyły projektantom i fabrykantom do tworzenia nowych generacji czołgów. Ich debiut w walce miał miejsce podczas Hiszpańskiej wojny domowej (1936-38). Około 100 Panzer I (aus A,B i Kleiner Panzer Befehlswagen) było używanych w Legionie Kondor i w nacjonalistycznych oddziałach Franco. Pewną liczbę tych czołgów zdobyli republikanie i przezbroili we francuskie działka przeciwpancerne Hotkins 25mm. Zaopatrzono w nie 2 bataliony czołgów.

PzKpfw I (MG) Ausf A

Po dalszych testach w 1934 roku ulepszony LKA1 wszedł do produkcji w kwietniu 1935 roku i  początkowo był znany jako MG Panzerwagen – Versuchkraffahrzeug 617. W kwietniu 1934 roku zostało wyprodukowanych 15 sztuk i wszystkie zostały zaprezentowane przez Guderiana Hitlerowi. Jako pierwszy czołg sił zbrojnych Niemiec pojazd ten miał bardzo dużo wad, które eliminowały go jako wóz bojowy wyznaczając mu raczej rolę czołgu treningowego dla przyszłych załóg. Przede wszystkim posiadał zbyt słaby silnik. Pierwszy silnik Krupp M 305 o mocy 60 KM, próbowano bez rezultatu zamienić na jednostkę Krupp M 601. Silnik M 305 pracował bardzo głośno i przy pokonywaniu dłuższych odległości było to zbyt męczące dla załogi. Po drugie miał słabe właściwości trakcyjne. Produkcje wozów tego typu oznaczonych numerami od 10001 do 10477 zakończono w 1938 roku.

We wrześniu 1936 wysłano 41 PzKpfw I Ausf.A do Hiszpanii jako część wyposażenia "Legionu Condor" ( jako pierwsze z całej rodziny Panzer I wzięły udział w walce). W 1934 jeden czołg sprzedano Węgrom. Jeden PzKpfw I Ausf.A wyposażono doświadczalnie w silnik diesla typu Krupp M 601 o mocy 60 KM. Podczas kampanii Afrykańskiej pewną liczbę PzKpfw I Aus A z Africa Korps (5 dywizja lekka) zamieniono w lekki miotacze ognia (flammemrwerfer).

Ogółem od 1934 do 1936 roku wyprodukowano 1477 czołgów PzKpfw I Ausf.A.

PzKpfw I (MG) Ausf B

Powstał na skutek zastąpienia silnika Kruppa silnikiem Maybach NL 38 TRKM o mocy 100 KM co znacznie poprawiło jego właściwości trakcyjne. Zamontowanie nowego silnika pociągnęło za sobą zmiany kadłuba i podwozia. Dodano dodatkową parę kół nośnych i napinających. Wydłużono o 40 cm przedział silnikowy. Zmieniono też skrzynię biegów oraz zamocowanie i wprowadzenie tłumików. W 1935 roku produkcję tego typu zmodyfikowanych wozów zlecono zakładom Henschel i Krupp-Gruson, a w 1936 roku firmie MAN i zakładom Wegmann. Produkcje wozów tego typu oznaczonych numerami od 10478 do 15000 i od 15201 do 16500 zakończono w 1938 roku. Czyniono też próby zabudowania w zmodyfikowanej wieży działka 20mm typu Breda.

Ogółem od 1935 do 1939 roku wyprodukowano 6023 czołgów PzKpfw I Ausf.B.

PzKpfw I (MG) Ausf C

15 wrześnie 1939 Zarząd Uzbrojenia zamówił nowy typ czołgu rozpoznawczego dostosowanego do transportu drogą powietrzną na pokładzie szybowca desantowego. Po jakimś czasie zaniechano wyposażenia w niego spadochroniarzy. Czołg ten nie był rozwinięciem PzKpfw I Ausf.B, lecz zupełnie nową konstrukcją. Zamówienie na ten lekki czołg rozpoznawczy oznaczony symbolem VK-601 dostały zakłady Krauss Maffei. Podwozie zaprojektował inż. W. Kniekap. Składało się z 5 kół jezdnych w tzw. systemie "Schachtellaufwerk", koła wzajemnie na siebie zachodziły. Kadłub i wieżę zaprojektowała firma Daimler-Benz. Charakteryzowały się one pancerzem przednim i bocznym grubości 30 mm, górnym 20 mm i spodnim 10 mm. Uzbrojenie stanowiły karabin maszynowy MG 34 i działko EW 141 kalibru 20 mm. Dowódca posiadał wieżyczkę wyposażoną w 8 stałych otworów obserwacyjnych oraz celownik TF-210. 

W połowie1943 roku małą liczbę Ausf C i F testowano w walce w 1 i 2 Dywizjach Pancernych na froncie wschodnim a później w Jugosławii. W końcu pozostałe Panzer I Ausf C oddano do LVIII Korpusu Pancernego w Normandii gdzie służyły do 1944 roku.

Panzer I Ausf C-neuer Art. (VK 601) był produkowany od kończ 1942 do początku 1943 roku w ilości ok.40-46 szt. o numerach od 15101 do 15140.

PzKpfw I (MG) Ausf D

Panzer I Ausf D – neuer Art. Verstarkt (VK 602) był ulepszoną wersją Ausf C. Wyprodukowano ograniczoną ilość.

PzKpfw I (MG) Ausf F

Doświadczenia wyniesione z kampanii w Polsce wykazały potrzebę budowy dobrze opancerzonego czołgu wsparcia piechoty. 12 grudnia 1939 roku po analizie strat poniesionych w Polsce Zarząd Uzbrojenia polecił zbudować serię 30 czołgów PzKpfw I Ausf.F –neuer Art. Verstarkt (VK1801) z opancerzeniem przodu wieży dochodzącym do 80mm!, boki i tył miały 50 mm, a górny i dolny pancerz 25 mm grubości. Spowodowało to wzrost masy pojazdu do 21 t. Podwozie opracowały zakłady Krauss Maffei i było one zbliżone do typu Ausf C. Kadłub i wieżę zbudowała firma Daimler-Benz. Uzbrojone były w 2 karabiny maszynowe MG 34.

W 1943 roku 8 PzKpfw I Ausf.F było używanych w 1.DPanc na froncie wschodnim. Kilka PzKpfw I Ausf.F walczyło też w Jugosławii. Dzisiaj PzKpfw I Ausf F można zobaczyć w muzeum broni pancernej w Kubince koło Moskwy w Rosji.

Ogółem od kwietnia 1942 do stycznia 1943 roku zbudowano 30 czołgów.

Pojazdy oparte na podwoziu Panzer I

Munitionsschlepper I Ausf A (Sd.Kfz.111) - lekki transporter amunicyjny

Munitionsschlepper I Ausf A/B - transporter amunicyjny

Kleiner Panzer Befehlswagen I (Sd.Kfz.265) - czołg dowodzenia

Sanitatskraftwagen I (Sd.Kfz.265) - ambulans pancerny,

Pionier-Kampfwagen I - czołg saperski

Panzerjager I (Sd.Kfz.101) - samobieżne działo przeciwpancerne 47mm 

Panzerjager I - samobieżne działo przeciwpancerne 37mm 

Sturmpanzer I Bison (Sd.Kfz.101) - samobieżne haubica 150 mm sIG 33 

Leichte Bergepanzer I - lekki wóz zwiadowczy

Instandsetzungstrupp I - wozy pogotowia technicznego

Fahreschulewagen I - czołg treningowy

Ladungsleger auf PzKpfw I Ausf A/B  - czołgi przenoszące ładunki wybuchowe

Minenraumer I Ausf B - wykrywacz min

Brueckenleger I auf PzKpfw I Ausf A - czołg mostowy

Flakpanzer I Ausf A (Sd.Kfz.101) - czołg przeciwlotniczy 20mm Flak 38 

Flammemwerfer auf PzKpfw I Ausf A - miotacz płomieni

Dane techniczne: Ausf A                Ausf B              Ausf C             Ausf D            Ausf F           

Rok wprow. -       1934-36              1935-37            1942                1942-43           1942-43

Ciężar całk. -       5,4 t                     6 t                     8 t                     ?                      21 t

Załoga -                2                         2                        2                       2                     2     

Uzbrojenie -         2xMG 13           2xMG 13                1x20 mm           1x20 mm          2xMG 34 

                             Dreyse(7.92mm)  Dreyse(7.92mm)    1xMG 34           1xMG 34          (7,9 mm) 

Wymiary -           dł. 402 cm          442 cm                 419 cm            ?                      437 cm

                             szer. 206 cm       206 cm                192 cm             ?                      264 cm

                             wys. 172 cm.      172 cm                201 cm             ?                      205 cm

Pancerz -              przód kadłuba    do 21 mm            10 - 30 mm       ?                      10 - 80 mm

                              13-27 mm                                                              ?                      ?   

                              bok i tył                                                                  ?                      ?

                              13-22 mm                                                              ?                      ?

Amunicja -            2250 szt.(km).   2250 szt.do km    ?                       ?                      ?

Napęd -                 Krupp M305       Maybach               Maybach           Maybach           Maybach

                            4-cylinder / 57hp   NL 38 TR40           NL 45P 79         HL 66P              HL 45P 

Osiągi -                prędkość                                                                                                     

                             maks.37 km/h    maks.40 km/h       maks.79 km/h  ?                        maks.25 km/h

Zasięg  -               po drodze 145 km  140 km            300 km            ?                       150 km  

                             w terenie 100 km    115 km            ?                      ?                       ?

Paliwo -                benzyna (144 l)        ?                     ?                      ?                       ?