FCM - 36
typ czołgu lekkiego
Lekki czołg bezpośredniego wsparcia piechoty. Wśród innych
innych konstrukcji francuskich czołg ten wyróżniał się całkowicie spawaną
konstrukcją z płyt walcowanych bez stelaża nośnego. Jak większość
francuskich czołgów w walce niczym szczególnym się nie wyróżniły.
W czerwcu 1934 roku Armia Francuska zdecydowała się rozpisać
konkurs na nowy czołg lekki mogący sprostać wymogom współczesnego pola
walki i zastąpić przestarzałego FT-17. Ogólne założenia stawiane nowemu
modelowi to: ciężar do 9 ton, pancerz dochodzący do 40 mm, prędkość
maksymalna powyżej 20 km/h oraz zasięg w terenie do 100 km. Do uzbrojenia oraz
liczby załogi nie przywiązywano dużej wagi. Do konkursu zgłosiło się aż
14 firm z czego zaakceptowano tylko 5 projektów. Były to firmy: Batignolles
Chatillon, Renault (R-35), Delaunay-Belleville, Hotchkiss (H-35) oraz Forges et
Chantiers de la Mediterranee z Marsylii.
Firma z Marsylii przedstawiła projekt wozu o całkowicie
spawanej konstrukcji, z nowatorskim ukształtowaniem pancerza i osłoniętego
niemal w pełni układu jezdnego. Jednostkę napędową stanowił silnik
Berliet-ACRO o mocy 83 KM. Ważący 10 ton pierwszy prototyp firma
FCM dostarczyła do prób już w kwietniu 1935 roku nie prowadząc wcześniej żadnych
prób. W związku z tym już po pierwszej awarii układu kierowania czołgu odesłano
go z powrotem do producenta dla dokonania poprawek. Ponowne, tym razem już pomyślne
próby rozpoczęto we wrześniu 1935 roku i trwały one do maja 1936 roku. Po
tym czasie Komisja zaakceptowała czołg jednocześnie zlecając fabryce
dodatkowe poprawki dotyczące zwiększenia niezawodności silnika, poprawienia
sprzęgła, zawieszenia oraz konstrukcji kadłuba i wieży. Po dokonaniu
poprawek oraz przejechaniu w sumie przez prototyp 1300 km w czasie prób na początku
lipca 1936 roku Komisja uznała, że wóz spełnia już wszystkie wymogi i może
zostać skierowany do masowej produkcji. Pierwsze 100 sztuk tych wozów pod
nazwą Char leger Mle.1936 FCM zamówiono w maju 1936 roku, a produkcję rozpoczęto
w grudniu tegoż roku. W międzyczasie w latach 1937/38 na prośbę armii
fabryka zawiesiła produkcję i wykonała jeszcze szereg poprawek nie wnoszących
jednak istotnych zmian. Po próbach z mocniejszym silnikiem zdecydowano się na
jednostkę o mocy 91 KM, nieznacznie zmieniono układ jezdny, wymieniono gąsienice,
zmniejszono trochę błotniki i usunięto niektóre fragmenty osłon
zawieszenia. Ostatecznie zamówienie zrealizowano w marcu 1939 roku. W 1939 roku
była jeszcze szansa na dalsze zamówienia, lecz skończyło się na
nadziei.
Konstrukcja czołgu przedstawiała się dosyć nietypowo jak na
francuskie standardy. Jego masa dochodziła do 12,8 t. Czołg posiadał całkowicie spawaną wieżę i kadłub z
płyt walcowanych dochodzących do grubości 40 mm. Powierzchnie boczne wieży i
kadłuba były pochylone pod kątem 40-55°. Napęd stanowił silnik wysokoprężny
diesla Berliet MDP 4-cylindrowy, rzędowy o mocy 105 KM. Konstrukcja wewnętrzna
czołgu opierała się na starym wzorcu z FT-17. Z przodu kadłuba znajdował się
przedział załogowy z obrotową wieżą z ręcznym napędem. Załoga składała
tylko z dwóch ludzi: kierowcy z przodu kadłuba oraz dowódcy - strzelca siedzącego
trochę wyżej za nim w wieży. W ten sposób dowódca obciążony był zarówno
dowodzeniem, obserwacją terenu, łącznością z innymi czołgami a także
musiał ładować samemu armatę, celować i strzelać. Kierowca posiadał dla
siebie z przodu kadłuba dość duży właz dwupłytowy który jednak znacznie
osłabiał pancerz przedni czołgu. Obserwację umożliwiał mu stały peryskop
z przodu oraz szczeliny obserwacyjne po bokach kadłuba. Wieża pojazdu początkowo
uformowana była w kształt piramidy po późniejszych modernizacjach i wysunięciu
jażma działa do przodu przybrała dosyć nietypowy kształt. Jej górna część
uformowana została w małą półwieżyczkę obserwacyjną dowódcy z
peryskopem z przody oraz czterema peryskopami po bokach. Właz wejściowy
stanowił całą tylną ścianę wieży i uchylany był do dołu. Uzbrojenie czołgu
stanowiła półautomatyczna, krótkolufowa armata 37 mm SA 18 L/21 z 1934 roku.
Z armatą sprzężony był Karabin maszynowy 7,5 mm Chatellerault Mle.31
zasilanego z magazynków bębnowych. W pionie kąt podniesienia armaty regulował
strzelec za pomocą specjalnej kolby. W czołgu można było przechować 102
naboje do armaty i 3000 do kaemu. Komunikacja między członkami załogi odbywała
się głosowo, a pomiędzy inny wozami w oddziale za pomocą chorągiewek
sygnalizacyjnych. Za przedziałem załogi znajdował się przedział silnika. Tu
również znajdowała się 5-biegowa skrzynia biegów oraz mechanizm różnicowy
przeniesienia napędu. Tu również umieszczono 200 litrowe zbiorniki paliwa. Po
obu bokach przedziału na kadłubie umieszczono żaluzje zasysające powietrze.
Układ jezdny pojazdu składała się z 8 małych stalowych kół jezdnych po każdej
stronie spiętych w wózki po dwa oraz jednego niezależnego koła zawieszonego
nieco wyżej z przodu. Z tyłu znajdowały się koła napędowe a z przodu
napinające. Na górze gąsienicę podtrzymywały 3 rolki stalowe z każdej
strony. Na utwardzonej powierzchni mógł poruszać się z prędkością do 23
km/h przy zasięgu 230 km.
W latach 1937-40 prowadzono prace nad wprowadzeniem nowych rozwiązań.
I tak w 1937 roku próbowano czołg wyposażyć w cięższą wieże z wozu firmy
Renault R-35. Na początku 1938 roku prowadzono próby z pojazdem wyposażonym w
radiostację nadawczo odbiorczą TSF ER54. W 1940 roku przezbrojono jeden czołg
w długolufowe działo 37 mm SA 38. Wszystkie te próby nie przyniosły jednak
konkretnego pożytku.
Działania bojowe:
W momencie wybuchu wojny w pojazdy te wyposażone były 2
bataliony czołgów wsparcia ( Batalion de Chars de Combat) każdy po 45 wozów.
Oba bataliony przydzielone zostały do składu 2 Armii na granicy z Belgią.
Podczas walk Niemcy zdobyli ok. 37 czołgów, które zostały wcielone do
Wehrmahtu. Reszta została zniszczona w walce bądź opuszczona przez załogi.
Czołgi przejęte przez Niemców otrzymały oznaczenie PzKpfw FCM(f). Od 1943
roku zaczęli przerabiać je na działa samobieżne 7,5 cm 40 (Sf) auf
Fahrgestell PzKpfw FCM oraz haubicę 10,5 cm leFH (Sf) auf Geschutzwagen FCM.
Dane techniczne:
Rok wprow. - 1937-39
Ciężar - 12,8 t
Załoga - 2 ludzi
Uzbrojenie - działko 37 mm SA 18 L/21 i sprzężony z
nim km 7,5 mm Mle.31
Wymiary - dł. 446, szer. 214 cm, wys. 220 cm.
Pancerz - przód i boki kadłuba oraz wieża 40 mm, tył
i góra 20 mm.
Amunicja - 102 do armaty lub 3000 do km.
Napęd - silnik Berliet MDP wysokoprężny, rzędowy, 4
cylindrowy o pojemności 8490 cm³ i maks. mocy 91 KM przy 1550 obr./min.,
chłodzony płynem. 4 biegi do przodu i 1 wsteczny
Osiągi - prędkość maks. po drodze 32 km/h, zasięg
230 km, zużycie paliwa 90 l/100 km po drodze.
Paliwo - ropa
Układ jezdny - 9 (220x130mm) stalowych kół nośnych z
każdej strony spiętych w wózki po dwa, jedno koło niezależne z przodu, koła
napinające z przodu i napędowe z tyłu. Gąsienice stalowe, dwugrzebieniowe o
szer. 320 mm.
Łączność - wewn. głosowa, zewn. chorągiewkami.
|