t="69">

p.s.2001.03.24

S

OKRĘTY PODWODNE "U"

"UNDINE", "UNITY", "URSULA", "UMPIRE", "UNA", "UNBEATEN", "UNDAUNTED", "UNION", "UNIQUE", "UPHOLDER", "UPRIGHT", "URCHIN", "URGE", "USK", "UTMOST" 

     Wobec posiadania tylko przestarzałych okrętów typu H w 1936 roku brytyjska Admiralicja zdecydowała się na budowę nowszych i spełniających współczesne wymagania okrętów. Na początek zlecono wybudowanie tylko 3 jednostek ćwiczebnych "Undine", "Ursula" i "Unity", ale w 1937 roku zdecydowano się je uzbroić i wykorzystywać jako okręty krótkiego zasięgu. Na początku miały mieć tylko 4 wyrzutnie torped, potem dodano im jeszcze 2 zewnętrzne w specjalnych osłonach na dziobie. Choć w projekcie przewidziano uzbrojenie w postaci jedynie karabinów maszynowych to później w trakcie budowy przewidziano zainstalowanie działa 76 mm. Gdy pierwsze 3 okręty weszły do służby okazało się, że miały bardzo dobre wyniki manewrowe pod wodą, prostą obsługę i były niezawodne. Zaraz po wybuchu wojny zdecydowano się na zamówienie dodatkowych 12 okrętów. Prostota ich konstrukcji pozwoliła na szybkie zrealizowanie tego zamówienia. Stępki pod wszystkie położono do końca 1939 roku. 10 w stoczni Vickers Armstrong w Barrow, a 2 w Royal Navy w Chatham. Budowa wszystkich zakończona została w 1941 roku. 

    Okręty te tak jak i późniejsze typu U i V, miały pojedynczy nitowany kadłub, pozwalający na zamużenie do 60 m, mieszczący 7 zbiorników balastowych i zbiorniki paliwa. Kadłub podzielony został na 3 przedziały, przedzielone grodziami wodoszczelnymi. Pierwsze 7 okrętów uzbrojone było w 6 wyrzutni torpedowych: 4 wewnętrzne, ładowane z przedziału torpedowego i 2 zewnętrzne jednorazowe ładowane w przed wypłynięciem w bazie. Wewnętrzne wyrzutnie tworzyły charakterystyczny garb na dziobie. Później w czasie eksploatacji, gdy stwierdzono, że garb ten powoduje fale które ograniczały widoczność z peryskopu zrezygnowano z wyrzutni zewnętrznych. Żeby zredukować szum jaki wywoływały śruby turbiny, zmniejszono im grubość ich łopat. Antena radionamiernika umieszczona była za kioskiem na "kładce". Napęd okrętu był dieselowo-elektryczny i  zarówno pod wodą jak i na powierzchni śruby obracane były przez silniki elektryczne korzystające z energii wytwarzanej przez generatory napędzane silnikami wysokoprężnymi. Okręty posiadały 6-cylindrowe silniki wysokoprężne o mocy 615 KM. Zapas paliwa do nich wynosił początkowo 41 t, a następnie 59 t. Śruby obracały silniki General Electric o łącznej mocy 825 KM, przy zasilaniu z prądnic pozwalające na osiąganie prędkości 11,7 węzłów i osiągać zasięg 4050 Mm przy prędkości 10 węzłów. Pod wodą mogły osiągać do 8,5 węzła i przepłynąć 150 Mm z prędkością 2,5 węzła, lub 20 Mm z prędkością 8,5 węzła. Wyposażone były w 2 peryskopy i posiadały szumonamierniki  typu 710 B. Miały standardową radiostację typu 55 wyposażoną w składaną antenę, mocowaną po wynurzeniu w tylnej części kiosku. Używały skonstruowanych pod koniec lat 20-tych brytyjskich torped paragazowych Mk VIII kalibru 533 mm. Miały one długość 6,7 m i ważyły 1535 kg oraz przenosiły ładunek wybuchowy o masie 300 kg z prędkością 45 węzłów na odległość 4,5 km, lub na odległość 8 km przy prędkości 35 węzłów. Wszystkie okręty uzbrojone były w działo 76 mm i karabiny maszynowe oprócz 3 pierwszych z których "Ursula" miała samo działo, a "Undine" i "Unity" tylko po 3 karabiny maszynowe 7,7 mm. Amunicję do działa podawano przez luk w kiosku. Załoga składała się z 22-33 członków. 

"Undine" - Numer taktyczny 48C. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 5 października 1937 roku. Był pierwszym prototypem serii. Służbę w momencie wybuchu wojny pełnił w składzie 6 flotylli okrętów podwodnych bazujących w Blyth. Działał na wodach Morza Północnego i stał się jedną z pierwszych ofiar wojny podwodnej. Został zmuszony do wynurzenia  przez niemieckie trałowce "M-1201", "M-1204" i "M-1207" i następnie załoga sama go zatopiła  w rejonie Helgolandu 6 stycznia 1939 roku. Jego załoga została uratowana i wzięta do niewoli.

"Unity" - Numer taktyczny 66C. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 16 lutego 1938 roku. Był jednym z 3 prototypów serii. Służbę w momencie wybuchu wojny pełnił w składzie 6 flotylli okrętów podwodnych bazujących w Blyth. Działał na wodach Morza Północnego. 29 kwietnia 1940 roku został zatopiony po zderzeniu z norweskim statkiem s.s. "Atle Jarl" w ujściu rzeki Tyne. 4 członków załogi zginęło.

"Ursula" - Numer taktyczny 59C. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 16 lutego 1938 roku. Był ostatnim z 3 prototypów serii. Służbę w momencie wybuchu wojny pełnił w składzie 6 flotylli okrętów podwodnych bazujących w Blyth. Działał na wodach Morza Północnego. 9 września 1939 roku wykonał pierwsze ataki torpedowe w wojnie, atakując bezskutecznie niemieckie U-35 i U-21. 13 grudnia 1939 roku u ujścia rzeki Tyne w Zatoce Helgolandzkiej zaatakował torpedami uszkodzony niemiecki lekki krążownik "Leipzig", lecz bez rezultatu. Udało mu się tylko zatopić płynący obok eskortowiec "F-9". 21 marca 1940 roku zatopił niemiecki frachtowiec "Heddersheim" (4947 BRT) na Skagerraku. Następnie został skierowany na Morze Śródziemne, jako jeden z grupy 5 okrętów tego typu. Odniósł tam najmniej sukcesów z pośród nich, zatapiając do końca służby tylko 2 statki o łącznej masie 5995 BRT. Wszedł na Malcie w skład 10 flotylli okrętów podwodnych. W 1944 roku został przekazany marynarce radzieckiej, gdzie służył jako "W-4". W 1949 roku został zwrócony Brytyjczykom i w 1950 roku złomowany.

"Umpire" - (ex-P.31) Numer taktyczny N82. Wybudowany w stoczni Chatham i zwodowany 30 grudnia 1940 roku. Przyczyną jego zatonięcia stał się niepomyślny zbieg okoliczności. Wkrótce po przejęciu do służby został wysłany w rejs ku ujściu Clyde, gdzie miał przejść rutynowe szkolenie załogi. W nocy 19 lipca 1941 roku płynąc na powierzchni za konwojem któremu miał towarzyszyć, znalazł się w miejscu gdzie mijał się on z drugim konwojem lecz zmierzającym na południe. Należący do eskorty mijanego konwoju trawler "Peter Hendricks" zauważył go i ruszył do ataku taranując "Umpire". Okręt opadł na dno z rufą zadartą do góry z szczęśliwie zatrzaśniętym włazem kiosku w którym schronienie znalazło 4 członków załogi. 20 innych zdołało uciec do przedziału maszynowego skąd w aparatach tlenowych opuścili okręt przez właz przedziału. Z załogi 38 ludzi uratowało się tylko szesnastu. 

"Una" - (ex-P.32) Numer taktyczny N87. Wybudowany w stoczni Chatham i zwodowany 10 czerwca 1941 roku. Złomowany w 1949 roku.

"Unbeaten" - (ex-P.33) Numer taktyczny N93. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 19 lipca 1940 roku. 12 stycznia 1942 roku na wschód od Sycylii na Morzu Śródziemnym zatopił niemiecki okręt podwodny "U-374".17 marca 1942 roku w rejonie Kalabrii zatopił włosi okręt podwodny "Guglielmotti". Został zatopiony 11 listopada 1942 roku w zatoce Biskajskiej omyłkowo przez brytyjskie samoloty, gdy był w trakcie rejsu do Wielkiej Brytanii. 

"Undaunted" - Numer taktyczny N55. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 20 sierpnia 1940 roku. Zatonął 13 maja 1941 roku u wybrzeża Libii po wejściu na minę.

"Union" - (ex-P.35) Numer taktyczny N56. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 1 października 1940 roku. Zatopił go na zachód od Trypolisu 22 lipca 1941 roku włoski trałowiec "Circe".

"Unique" - (ex-P.36) Numer taktyczny N95. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 6 czerwca 1940 roku. Na początku 1941 roku wszedł na Malcie w skład 10 flotylli okrętów podwodnych. Zaginął około 24 października 1942 roku na zachód od Gibraltaru.

"Upholder" - (ex-P.37) Numer taktyczny N99. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 8 lipca 1940 roku. Na początku 1941 roku wszedł na Malcie w skład 10 flotylli okrętów podwodnych. Okręt dowodzony przez kpt. M. D. Wanklyna.  W ciągu 16 miesięcy zatopił statki o łącznej masie 91 024 BRT. Wynik ten postawił i okręt i jego dowódcę na pierwszych miejscach w brytyjskiej flocie podwodnej. 25 maja 1941 roku zatopił włoski parowiec "Conte Rosso (17 879 BRT). 28 lipca 1941 roku uszkodził włoski lekki krążownik "Giuseppe Garibaldi". 18 września 1941 roku zatopił bliźniacze transportowce włoskie "Neptunia" i "Oceania" (obydwa po 19 500 BRT). Zostały one zatopione w dwóch atakach: pierwsza salwa zatopiła "Neptunie" i uszkodziła "Oceanię", którą dobito drugą salwą wystrzeloną 5 godzin później. 9  listopada 1941 roku zatopił na Morzu Jońskim u wybrzeży Apulli włoski niszczyciel "Libeccio". "Upholder" znalazł się na pobojowisku starcia sił nawodnych i w ten sposób dokończył dzieła rozpoczętego przez krążowniki i niszczyciele Force K, które rozgromiły włoski konwój. 5 stycznia 1942 roku na północny wschód od Sycylii zatopił włoski okręt podwodny "Saint Bon", którego był to pierwszy i ostatni rejs bojowy. 18 marca 1942 roku na wschód od Brindisi zatopił włoski okręt podwodny "Tricheco". Został zatopiony 14 kwietnia 1942 roku podczas śmiałego ataku na włoski konwój koło wybrzeży Afryki pod Trypolisem trafiony przez włoski torpedowiec. 

"Upright" - (ex-P.38) Numer taktyczny N89. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 21 kwietnia 1940 roku. Na początku 1941 roku wszedł na Malcie w skład 10 flotylli okrętów podwodnych. 15 lutego 1941 roku zatopił w rejonie Sfaxu włoski lekki krążownik "Armndo Diaz". 27 września 1941 roku w rejonie Messyny zatopił włoski eskortowiec "Albatros". Złomowany w 1946 roku.

"Urchin" - (ex-P.39) Numer taktyczny N97. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 30 września 1940 roku. 11 stycznia 1941 roku został przekazany polskiej marynarce i służył w niej jako "Sokół".

"Urge" - Numer taktyczny N17. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 19 sierpnia 1940 roku. Szczególnie odznaczył się w działaniach na Morzu Śródziemnym. 18 kwietnia 1941 roku zatopił włoski tankowiec "Franco Martelli" (10 535 BRT), łamacz blokady uciekający z Brazylii. 14 grudnia 1941 roku uszkodził włoski pancernik Vittorio Veneto". 1 kwietnia 1942 roku udało mu się zatopić włoski lekki krążownik "Delle Bande Nere" w rejonie Stromboli na Morzu Śródziemnym. Zatonął prawdopodobnie po wejściu na minę 6 maja 1942 roku we wschodniej części Morza Śródziemnego.

"Usk" - (ex-P.41) Numer taktyczny N65. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 7 czerwca 1940 roku. Zatonął 3 maja 1941 roku w rejonie przylądka Bon w Tunezji po wejściu na minę.

"Utmost" - (ex-P.42) Numer taktyczny N19. Wybudowany w stoczni Barrow i zwodowany 20 kwietnia 1940 roku. Na początku 1941 roku wszedł na Malcie w skład 10 flotylli okrętów podwodnych. 7 listopada 1942 roku W pobliżu przylądka San Vito koło Sycylii trafił i uszkodził torpedą włoski lekki krążownik "Attillio Regolo". 21 listopada 1941 roku uszkodził włoski ciężki krążownik "Trieste". Został zatopiony 24 listopada 1942 roku na zachód od Sycylii przez włoski trałowiec "Groppo".

Dane techniczne:

Wodowany: - 1938-39

Załoga - od 22 do 33 ludzi.

Wyporność - standardowa 540 / w zanurzeniu 730 ton

Prędkość - na powierzchni 11,7 / w zanurzeniu 9 węzłów

Liczba wyrzutni torped - 6x533 mm (zapas 10 torped)

Uzbrojenie 1x76, 3 kaemy Lewis 7,7 mm.

Liczebność typu - 15

Zatopionych - 9

Wymiary - dł.- 57,3, szer. - 4,8, zanurzenie - 3,9.

Zasięg - 4 050 Mm (10 węzłów/h), w zan. 150 Mm (2,5 węzła/h)

Zapas paliwa - 41 t

Zanurzenie - maks. głęb. 60 m, czas 20 s