t="69">
p.s.2001.03.24
S
SAMOLOT BOMBOWY
Martin 167 , Maryland
Ten dwusilnikowy, trzymiejscowy dolnopłat o całkowicie metalowej konstrukcji był udaną solidną konstrukcją o wysokich osiągach wzbudzająca sympatię pilotów i obsługi. Choć zbyt słabo uzbrojony i opancerzony jak na samolot bombowy to doskonale spisywał się jako samolot rozpoznawczy. Stanowił doskonałą odskocznię do budowy następnych lepszych konstrukcji.
W 1937 roku Armia USA zgłosiła zapotrzebowanie na nowoczesny dwusilnikowy bombowiec wsparcia o lepszych osiągach niż prezentowane przez dotychczas używane samoloty. W marcu 1938 roku Departament zaopatrzenia materiałowego Armii USA ( USAAC) wyznaczył kryteria jakie powinien spełniać nowy samolot (m.in. udźwig bomb do 544 kg, prędkość powyżej 200 km/h i zasięg 1931 km), wyznaczając termin prezentacji prototypów na marzec 1939 roku. Do konkursu stanęły 4 firmy: Bell, Douglas którego samolot rozbił się podczas testów i nie mógł przylecieć na konkurs, Stearman i oczywiście Glen L. Martin Company of Maryland z siedzibą w Baltimore. Na samym początku wycofał się Bell, którego miejsce zajął North American, którego samolot też zresztą rozbił się podczas testów i nie mógł uczestniczyć w pierwszym konkursie. Na konkurs przyleciał tylko prototyp firmy Stearman i 14 marca z Baltimore prototyp modelu 167 oznaczony NX22076. Prace nad tym modelem prowadził inż. J. McDonnell. Jego samolot posiadał wypróbowane już silniki o mniejszej mocy 14-cylindrowe Pratt&Whitney R-1830-37 o układzie podwójnej gwiazdy o mocy startowej 1200 KM oraz czysty aerodynamiczny kształt pozwalający osiągać prędkości rzędu 416 km/h. Był to trzymiejscowy średniopłat o bardzo wąskim kadłubie, z charakterystycznym uskokiem w tylnej dolnej części. W komorze bombowej mieściły się 4 bomby burzące o masie 136 kg lub 60 odłamkowych o masie 13,6 kg. Uzbrojenie strzeleckie składało się z 4 kaemów Browning 7,62 mm - 2 zamontowano na stałe w skrzydłach, jednego w uskoku u dołu kadłuba oraz identycznego w chowanej i przykrywanej w trakcie lotu opływową pokrywą obracanej ręcznie wieżyczce na górze kadłuba. Oblatany został w lutym 1939 roku i testy te przyniosły odkrycie, że samolot na wysokości 1500 m, przy 1100 KM mocy silnika osiąga prędkość 451 km/h a jego pułap taktyczny wynosi 6096 m, co w tamtych czasach było niezłymi osiągnięciami.
Po pokazach w obecności przedstawicieli Armii jej członkowie nie zdecydowali się na żaden z dwóch proponowanych samolotów i ogłosili nowy konkurs w którym decydować miały nie gotowe prototypy, a ich projekty. Wszyscy uczestnicy zgłosili swoje projekty i 30 czerwca Armia ogłosiła zwycięzcą samolot Douglas DB-7 ( A-20 Havoc/Boston). Po protestach firmy Maryland na pocieszenie otrzymała od Armii 505 390 dolarów co stanowiło ok. 60% dotychczasowych kosztów. Martin 167 został oficjalnie zakupiony otrzymując oznaczenie XA-22.
Charakterystyka budowy samolotu wygląda następująco: Budowa płatu samoloty była dwudźwigarowa, dwuczęściowa z duraluminiowym poszyciem. Kadłub półskorupowy o wysokości 1,80 m. Za krawędzią spływu kadłub miał mocne wcięcie. W wydłużonej części nosowe swoje stanowisko miał bombardier, pełniący jednocześnie rolę nawigatora. Do kabiny wchodził on za pomocą wysuwanej drabinki przez dwudzielny właz z podłogi gondoli. Pilot zajmował miejsce wchodząc po skrzydle i odchylając swoją kabinę w prawo. Trzeci członek załogi pełniący funkcję strzelca - radiotelegrafisty dostawał się do samolotu przez luk w tylnej części kadłuba za komorą bombową. Usterzenie było klasyczne z pojedynczym statecznikiem pionowym. Powierzchnie sterowe kryte były płótnem. Podwozie było klasyczne trójpodporowe. Stałe kółko ogonowe i koła przednie na pojedynczych goleniach, chowane całkowicie do wnętrza gondoli za pomocą mechanizmu hydraulicznego. Silniki napędzające trójłopatowe śmigła to dla: XA-22 - Pratt&Whitney R-1830-37 Twin Wasp o mocy startowej 1200 KM, dla Martin 167A-3 - Wright R-1820 Cyclone 950 KM, dla Maryland Mk I - Pratt&Whitney R-1830-SC3-G Twin Wasp 1050 KM i dla Maryland Mk II - Pratt& Whitney R-1830-S3C4-G 1200 KM. Uzbrojenie strzeleckie dla Maryland Mk II to 6 kaemów Browning 7,62 mm, udźwig bomb w komorze i a zaczepach podskrzydłowych to 544 - 816 kg.
Choć armia amerykańska nie wykazała zainteresowania samolotem to jego zalety zostały dostrzeżone przez francuską misję wojskową poszukującą samolotów dla francuskiego lotnictwa. W rezultacie firma podpisała z nimi kontrakt w lutym 1939 roku na dostawę 115 sztuk, a w marcu na kolejne 100 samolotów. Fabryka zobowiązała się na dostawę samolotów w przeciągu 8 miesięcy co wiązało się z premią w wysokości 2,4 mln dolarów i po uzyskaniu dużej zaliczki rozpoczęto 24-godzinną produkcję połączoną z rozbudową fabryki. Budowane dla Francuzów samoloty oznaczano jako Martin 167F, a Francuzi oznaczyli je Martin 167 A-3. Wprowadzono też trochę zmian zgodnie z uwagami odbiorców. Otrzymały one silniki Wright R-1820 Cyclone, 9-cio cylindrowe w układzie pojedynczej gwiazdy o mocy 950 KM. Zostały wyposażone we francuskie przyrządy pokładowe, a kaemy wymieniono na kaliber 7,5 belgijskiej firmy FN. Zwiększono ładunek do 798 kg. Kilka jeszcze zmian powodowało, że samolot miał większy pułap i osiągał prędkość 463 km/h. Terminu niestety nie zdołano zrealizować i pierwsze samoloty wzleciały w sierpniu 1939 roku i pierwsze samoloty zapakowane w skrzynie opuściły fabrykę na początku września. I choć na wieść o wybuchu wojny USA nałożyło embargo na dostawy do Europy to produkcja nie został wstrzymana, a do fabryki trafiło kolejne zamówienie na dalszych 280 ulepszonych samolotów ( opancerzone zbiorniki i kabina ). Embargo zniesiono w listopadzie, a fabryka skończyła produkcje ostatniego samolotu z pierwszej partii w grudniu 1939 roku i rozpoczęto dostawy. Drugą partię ukończono w lutym 1940 roku i do końca kwietnia wszystkie trafiły do odbiorcy.
Po upadku Francji w 1940 roku z ostatniej partii 280 maszyn część tzn. 75 sztuk przejęli Brytyjczycy i wcielili je do swojego lotnictwa. Następnie zamówili dalsze 150 maszyn nazwanych Maryland Mk.II i wyprodukowanych na przełomie 1940 i 41 roku.
Samoloty te bojowo wykorzystywało tylko lotnictwo Francji ( patrz) i Wielkiej Brytanii ( patrz ). W służbie pozostawały przez cały okres wojny.
Dane techniczne:
Rok wprow. - 1939
Ilość prod. - 650
Prędkość - 451-508 km/h
Pułap - 9449 m
Wznoszenie - 600 m/m.
Masa - 5,7 ton
Uzbrojenie - 6x7,5 mm
Udźwig - 816 kg.
Załoga - 3
Zasięg - 2896 km
Wymiary - rozpiętość - 18,69 m, długość - 14,22 m, wysokość - 3,05 m.