t="69">

stat4u

p.s.2001.03.24

S

BOMBOWIEC

Ki-48 "Lily", Kawasaki

Opis przygotował i nadesłał Filip Milowski 

 

           Lekki bombowiec wprowadzony do uzbrojenia w 1940 roku. Zawiódł w warunkach bojowych. Był zbyt wolny i nie miał ani tak dużego zasięgu, ani udźwigu, żeby zrównoważyć posiadane wady. W większości wykorzystywany był w Chinach.

             W drugiej połowie lat trzydziestych rozpoczęto prace nad następcami lekkich bombowców Cesarskiej Armii Lądowej Kawasaki Typ 88 oraz Mitsubishi Ki-3 i Ki-2. Zgodnie z nowymi założeniami technicznymi miał to być jednopłat o znacznie wyższych możliwościach. W ten sposób powstał lekki bombowiec Ki-30 i równocześnie Ki-32. Nie prowadzono potem rozwoju dwusilnikowych bombowców taktycznych. Nadszedł jednak konflikt japońsko – chiński, który zmusił japońskich lotników do latania na przestarzałych Ki-2, Ki-3 i Typ 88. Japończycy osiągnęli w tej wojnie zwanej „incydentem” znaczne sukcesy. Bardzo zaniepokoiło to Związek Sowiecki. Rozpoczął on wysyłanie swojego sprzętu i lotników do Chin. Między innymi znalazły się w tym kontyngencie dwusilnikowe bombowce SB-2. Ich możliwości bojowe szybko zwróciły uwagę Japończyków. Nie było w tym czasie w Japonii nowoczesnego samolotu tej klasy. Reakcja armii była natychmiastowa. Ponieważ obawiano się ataku radzieckiego, zamówiono w rodzimych wytwórniach dwusilnikowy lekki bombowiec taktyczny mający odpowiadać SB-2. Do konkursu stanęły wytwórnie Kawasaki i Mitsubishi. Przedstawione wymagania były następujące: prędkość maksymalna na wysokości 3000m  - 480km, prędkość przelotowa na wysokości 3000m – 350km, czas wznoszenia się na wysokość 5000m – 10 minut, uzbrojenie strzeleckie - 3-4 ruchome karabiny maszynowe, uzbrojenie bombowe – 400kg bomb, napęd – dwa silniki gwiazdowe Nakajima Ha-25, przystosowanie samolotu do działania w ekstremalnie trudnych warunkach panujących w regionie pogranicza Syberyjskiego.

            Do prac projektowych przystąpiono w styczniu 1938 roku pod kierownictwem inż. Takeo Doi. W projekcie wykorzystano wszystkie doświadczenia zdobyte podczas projektowania ciężkich myśliwców Ki-38 i Ki-45. W rezultacie powstał wolnonośny średniopłat, z dużą komorą bombową umieszczoną w kadłubie między skrzydłami. W przedniej części kadłuba mieściła się załoga oraz komora bobowa. Za krawędzią spływu kadłub znacznie zwężał się ku ogonowi. Załoga składała się z 4 osób: pilota, bombardiera/strzelca przedniego karabinu maszynowego, radiooperatora/strzelca tylnego górnego karabinu maszynowego i strzelca tylnego dolnego karabinu maszynowego, znajdującego się w odchylanym stanowisku. Normalny ładunek bomb składał się z 24 bomb po 15kg lub sześciu po 50hg. Napęd samolotu stanowiły dwa 14-to cylindrowe silniki gwiazdowe Nakajima Ha-25 o mocy 940KM (691kW) wyposażonymi w trójłopatowe śmigła o zmiennym skoku. Podwozie trójkołowe z kołem ogonowym było wciągane, przy czym tylne kółko chowało się tylko częściowo. Już na początku z konkursu odpadł samolot Mitsubishi Ki-47. Zaakceptowano więc samolot Ki-48. Jednak wprowadzenie go do produkcji znacznie się przeciągnęło. Pierwszy prototyp był gotowy w lipcu 1939r. Wyniki pierwszych lotów próbnych były zadowalające. Jednak problemem okazał się flatterem tylnej części kadłuba. Znacznie większa masa przedniej części samolotu powodowała zachwianie środka ciężkości, co wymusiło wydłużenie tylnej części za krawędzią spływu. Do listopada zbudowano kolejne cztery prototypy. Prototypy i samoloty przedseryjne sukcesywnie przekazywano do Rikugun Kokugijutsu Kenkyujo w Tachikawa (Doświadczalny Wydział Lotniczy Departamentu Uzbrojenia), celem dalszych testów. Na koniec 1939 samolot ostatecznie zaakceptowano do produkcji.

 

Przebieg służby:         

 Pierwszy seryjny Ki-48 został ukończony w lipcu 1940r. W sierpniu wraz z innymi samolotami został przekazany do Armijnej Szkoły Lekkiego Lotnictwa Bombowego w Hokota. Tam też celem zapoznania się z nowymi samolotami trafiły załogi 45. Szturmowego Pułku Lotniczego. Po zakończeniu przezbrojenia z Ki-32 pułk drogą morska przebazowano do Chin. Lotnictwo Chińskie było już w tym czasie bardzo słabe, dlatego też samoloty nie napotkały silnego oporu. Ze względu na duży zasięg i prędkość samoloty zaangażowano do działań przeciwpartyzanckich. Doświadczenia zdobyte w Chinach wpłynęły na dokonanie zmian w wyposażeniu pokładowym i wzmocnienie podstaw karabinów maszynowych. Tak zmieniona jednostka otrzymała oznaczenie Ki-48 Ib. Rosnąca produkcja seryjna pozwoliła na przezbrojenie kolejnych jednostek w Ki-48. Jako drugi samoloty tego typu otrzymał 65. Pułk Lekkich Bombowców, eksploatujący wcześniej Ki32. Jednak w lipcu 1943 pułk przezbrojono w ciężkie samoloty myśliwskie. Do końca 1940 w Ki-48 wyposażono również 82. Samodzielny Dywizjon Lekkich Bombowców użytkujący Ki-30. Na początku 1941 Ki-48 weszły w skład 74. Szturmowego Pułku Lotniczego w zamian za Ki-32. Wszystkie powyższe jednostki po przejściu szybkiego szkolenia wysłano do Chin. W 1941 roku samoloty skierowano też do Szkoły Lotniczej w Mito i Szkoły Personelu Naziemnego w Tokorozawa. Jednocześnie w marcu w Kairo na terenie Mandżurii utworzono 208. Pułk Lekkich Bombowców. W czerwcu powstał w Japonii 206. Pułk Lekkich Bombowców również wyposażony w te samoloty. W miesiąc po powstaniu pułk został rozwiązany i jego części wcielono do innych jednostek. Nieco później samoloty Ki-30 zamienił na Ki-48 16. Sentai. W sierpniu na Formozie rozpoznawczy 8. Sentai został częściowo przezbrojony w Ki-48. W październiku tuż przed przebazowaniem do francuskich Indochin Ki-48 weszły do służby w 90. Sentai. Do momentu wybuchu II wojny światowej na Dalekim Wschodzie. Wyprodukowano 350 maszyn tego typu.

            Po wybuchu wojny 8. i  16. Sentai (obydwa posiadały po 27 samolotów) wspomagały siły lądowe podczas inwazji Filipin. 14.,12. i 41. elementy 16. pułku przebazowano na opanowane lotnisko na wyspie Luzon. Od tej chwili pułk aktywnie brał udział we wsparciu wojsk lądowych na wyspie. Wkrótce do walk dołączył się, również przebazowany na Filipiny 8. Sentai. Pod koniec miesiąca obie jednostki bombardowały siły alianckie na Bataan i na wyspie Corregidor. Potem po osiągnięciu przewagi na Filipinach przebazowano 16. Sentai do Chin gdzie brał udział w atakach na Birmę. Po zakończeniu kampanii na Filipinach, również 8. Sentai przebazowano do Indochin i Birmy, gdzie został do końca wojny.

            75. i 90. Sentai podjęły działania na Malajach równolegle do uderzeń na Filipiny. 13 grudnia 1941 r.75. Sentai odnotował pierwszą stratę bojową w walce z Buffalo z 453. Dywizjonu RAAF. Stracono dwie maszyny. Pięć dni później strącona została maszyna dowódcy. W styczniu obie jednostki uczestniczyły w nalotach na Singapur. W styczniu obie jednostki zostały przebazowane do Indii. Na Malajach i w Birmie samoloty napotykały na silny opór. Samoloty były za wolne, słabo opancerzone i uzbrojone. Od połowy grudnia zaczęto wprowadzać eskortę myśliwską dla bombowców, co częściowo ograniczyło straty. Aby uniknąć dalszych ciężkich strat zmieniono tryb bombardowań na nocny.

            Wysokie straty poniesione przez powyższe Sentai oraz 84. Dokuritsu Chutai w kampanii Chiny – Malaje – Birma oraz nowe doświadczenia wpłynęły na decyzję o budowie nowej wersji samolotu. Pierwszy prototyp był gotowy w lutym 1942 r. Nowa wersja oznaczona Ki-48 IIa zewnętrznie niewiele się różniła. Samolot otrzymał nowe silniki Nakajima Ha-115 I o mocy 1130 KM, wyposażone w dwustopniowe sprężarki, w celu poprawy osiągów na większych wysokościach. Zwiększono również długość kadłuba, co wpłynęło na poprawę stateczności samolotu. Zainstalowano dwa nowe, opancerzone, samouszczelniające się zbiorniki paliwa. Stanowiska pilota i nawigatora oraz skrzynki amunicyjne zabezpieczono stalowymi płytami. Przystosowano komorę bombową tak by można było przenieść 500 kg bomb. Produkcję seryjną uruchomiono w czerwcu 1942 r. Do tego czasu zbudowano 557 samolotów wersji Ia i Ib. Pozwoliło to na przezbrojenie w czerwcu 1942 r. 3. Szturmowego pułku Lotniczego bazującego w Japonii z Ki-32 na Ki-48. Po zakończeniu szkolenia jednostkę przerzucono na Kuryle.

Dostawy Ki-48IIb pozwoliły na utworzenie Phnom Penh (Indochiny) 34. i 35. Pułku Lekkich Bombowców. Włączyły się one w kampanię birmańską i szybko poniosły ciężkie straty. Pod koniec tego samego roku przezbrojono w te samoloty doświadczalny 6. Sentai użytkujący do tej pory Ki-15, Ki-30 i Ki-32.

Na początku 1943 r. powołano 4. Armię Lotniczą mającą aktywnie włączyć się do walk na Wyspach Salomona i nad Nową Gwineą. W jej skład weszły również jednostki uzbrojone w Ki-48. Od stycznia co miesiąc japońskie lotniskowce eskortowe Taiyo, Chuyo i Unyo przewoziły ok. 50 maszyn do Truk, skąd były one przebazowywane do Rabaul (Nowa Brytania). Tą drogą dotarł tam z Mandżurii 45. Pułk Lotnictwa Szturmowego oraz w marcu 208. Pułk Bombowców Lekkich. Z sześćdziesięciu wysłanych samolotów na miejsce przybyło 49. Pod koniec kwietnia po uzupełnieniu stanów każda z jednostek posiadała po 30 samolotów. Zanim jednak przystąpiły do walki wiele z nich zostało utraconych na skutek działań bombowych 5. Armii USAAF. Masowe naloty na Rabaul spowodowały przesunięcie części sił lotnictwa armii  na Nową Gwineę. Jednak tam było jeszcze gorzej. Lotniska bombardowano codziennie. Rosnące straty spowodowały ściągnięcie w maju 1943 r. z Birmy na Nową Gwineę 34. Pułku Lekkich Bombowców oraz 75. Pułku Lotnictwa Szturmowego z Sumatry. W marcu 1944 r. po wycofaniu z Nowej Gwinei dołączył do nich 12. Pułk Lekkich Bombowców, przezbrojony w międzyczasie w Ki-48 operujący wcześniej na Ki-49.

Jednostki przybywające na Nową Gwineę były uzbrojone obok starszych wersji w najnowszą Ki-48 IIb, która powstała w styczniu 1943 r. W porównaniu z Ki-48 IIa zwiększono ładunek bomb do 800 kg. Część samolotów zbudowano jako samoloty nurkujące i wyposażano je w zwiększona powierzchnię steru kierunku oraz kratowe hamulce aerodynamiczne. Jednak wzrost masy spowodowany zainstalowaniem dodatkowego wyposażenia bardzo ujemnie wpływał na osiągi samolotu. W rezultacie w jednostkach bojowych samolot przywracano do normalnej wersji, tym bardziej, że akcje bojowe wykonywane były głównie w nocy.

W połowie 1943 r. na podstawie meldunków o zbyt słabym uzbrojeniu powstała nowa wersja Ki-48 IIc, która otrzymała grzbietową wieżyczkę strzelecką z wkm 12,7 mm Typ 1 oraz dodatkowy km 7,7mm na stanowisku z prawej strony kadłuba. Zmiany te wpłynęły na wzrost masy samolotu, co spowodowało zmniejszenie ładunku bojowego do 500 kg. Spadły również osiągi. W wyniku tego zdecydowano o ograniczeniu produkcji Ki-48 w sierpniu 1943 r.

Pod koniec 1943 r. opracowano wersję Ki-48 IId, która miała takie samo uzbrojenie defensywne jak poprzednia. Równocześnie z wprowadzeniem tej wersji do produkcji zadecydowano o zaprzestaniu dalszych prac rozwojowych nad tą wersją samolotu. Produkcja różnych wersji trwała jeszcze do listopada 1944 r. do kiedy wybudowano 1408 maszyn.

Jednostki uzbrojone w Ki-48 znacznie lepiej dawały sobie radę w Chinach, niż nad Nową Gwineą. Operujące tam 6., 16. i 90. Sentai (Ki-48 IIa i IIb) uczestniczyły w licznych ofensywach przeciw miastom. Odpływ doświadczonych jednostek japońskich na inne fronty spowodował znaczny spadek aktywności w Chinach.

W Birmie Japończycy odnosili początkowo duże sukcesy, jednak i tam opór rósł. 25 lutego 1943 r. podczas japońskiego rajdu na Dinjan (Indie) Brytyjczycy zestrzelili 28 z 46 samolotów. W 1944 pozostało tu już tylko 8. i 35. Pulki Lekkich Bombowców. Prowadziły one głównie działania nocne. Zintensyfikowano je, gdy w Khargpur utworzono bazę bombowców B-29. Po kilku śmiałych japońskich atakach, Alianci do osłony lotnisk zastosowali Beaufightery. Po zajęciu przez Aliantów Nowej Holandii niedobitki 4. Armii przeniesiono na Filipiny. Tam je zreorganizowano i wzięły udział w akcji przeciwko desantowi amerykańskiemu. W lutym 1944 r. 45. Sentai przeformowano na jednostkę myśliwską i przezbrojono w Ki-45 a w lipcu po ciężkich stratach nad Nową Gwineą rozwiązano 34. Sentai. Wtedy w 4. Armii pozostały trzy jednostki uzbrojone w Ki-48. Były to 12., 75. i 208. Sentai na lotniskach Clark Field i Lipa na Luzonie. Zostały one praktycznie unicestwione podczas trzykrotnie ponawianych ataków na flotę inwazyjną  24 października 1944 r. W listopadzie przebazowano z 3. Pułk Lotnictwa Szturmowego z Kurylów na Filipiny, a w grudniu 6. Pułk Lotnictwa Szturmowego z Chin. Nie uzyskały one dużych sukcesów ponosząc jedynie ciężkie straty. Dołączył do nich później, przerzucony z Chin 16. Pułk Lekkich Bombowców.

Po zakończeniu kampanii na Filipinach, poza Borneo i Indochinami Kawasaki ki-48 był już rzadko spotykany. 3. i 75. Sentai po ciężkich stratach rozpoczęto przezbrajać na Ki-102, a 16. Sentai na ciężkie bombowce Ki-67. W Japonii w te samoloty uzbrojone pozostały 6. i 208. Sentai. W kwietniu i maju 1954 r. część tego typu samolotów było wykorzystanych do ataków samobójczych w okolicach Okinawy. Jednak główną część ocalałych samolotów zachowywano na wyspach do ostatniej samobójczej batalii w obronie wysp macierzystych. Nie doszło jednak do tego i maszyny zostały zdobyta przez amerykańskie siły okupacyjne.

Dane techniczne:

Rok wprow. - 1939

Ilość prod. - 1977

Prędkość – 480 (Ia); 505 (IIa); 504 (IIb); 485 (IIc)

Masa – 4050/4550/4470/4650; startowa – 5900/6750/6620/6500

Uzbrojenie strzeleckie – 3 x 7,7 mm TYP 89 (Ia, Ib, IIa, IIb); 1 x 12,7 mm i 4 x 7,7 mm Typ 92 (IIc, IId)

Udźwig bomb – 310kg (Ia); 400kg (Ib); 500kg (IIa, c, d); 800kg (IIb)

Załoga – 4 (pilot, drugi pilot, bombardier/strzelec, radiooperator/strzelec)

Zasięg – 2400/2400/2000/2400

Napęd – 2 x 14-cylindrowy silnik gwiazdowy Nakajima Ha-25, chłodzony powietrzem, 940 KM (691 kW)

Pojemność zbiorników paliwa – 1360 l

Pułap – 9500/10100/10000

Wymiary – rozp. – 17,47; dł. – 12,6/12,76/14,05/12,7; wys. – 4,38/3,8, pow. Noś - 40